نحوه جمع آوری نمونه با در نظر گرفتن محل آناتومیک نمونه گیری ، نوع نمونه ، سن و غیره
×دستور العمل نمونه گیری آزمایش های انعقادی شامل :
Activated PTT, Activated Protein C Resistance (APCR) , Antiplasmin , Antithrombin , D-Dimers , FDP , Factor XIII , Fibinogen , Heparin Neutralization , HMWK , Mixing Studies , plasminogen , PAI-1 , Perkallikrein , Protein C, Protein S, PT , Reptilase Time , Thrombin Time , von Willebrand Factor
به شرح زیر است :
روش نمونه گیری به صورت خون گیری وریدی معمولی است و اگر آزمایشهای متعددی درخواست شده باشند ، ابتدا لوله با درب آبی و سپس لوله با درب قرمز و نهایتاً لوله های با درب سبز (هپارین) ، درب بنفش (EDTA) و درب خاکستری (اگزالات/ فلوراید) پر می شوند. بلافاصله پس از خون گیری لوله را باید به آرامی و حادقل چهارمرتبه سرو ته نمود. لوله ها باید به اندازه مناسب و تعیین شده پر و بلافاصله به آزمایشگاه ارسال شوند.
Acid Fast, Stain× : بیمار ابتدا دهان خود را با آب شسته و سرفه هایی عمیق انجام دهد. خلط صبحگاهی که با تحریک سرم نمکی فیزیولوژیک و از طریق بخور تهیه می گردد برای آزمایش مناسب تر است. از آسپیره معده ، برونکیال یا نای نیز می توان به عنوان نمونه استفاده نمود. بهتر است نمونه خلط در سه ظرف جداگانه و در سه روز متوالی (صبح ها) جمع آوری گردد. این مبحث در مجموعه راهنمایی آماده سازی بیماران به طور کامل جمع آوری خلط بیان شده است.
ACTH, Plasm ×: نمونه هایی که برای اثبات وجود ریتم شبانه روزی گرفته می شوند باید بین 6 تا 10 صبح و بین 9 شب تا نیمه شب باشند. سطوح همزمان کورتیزول هم ممکن است کمک کننده باشند.
Bilirubin , Serum×: نمونه را در اطفال می توان از پاشنه پا گرفت. اگر نمونه با روش خون گیری مویرگی (capillary puncture) گرفته می شود باید از چلاندن (squeeze) بیش از حد اجتناب شود چرا که موجب همولیز و رقیق شدن با مایعات بافتی می شود
Brucellosis, Culture: در صورت امکان نمونه گیری پیش از شروع درمانی آنتی میکروبیال صورت گیرد.
Calcium, Ionized, Serum: بهتراست نمونه در شرایط بی هوازی جمع آوری گردد و از تورنیکه استفاده نشود.
Catecholamines, Fractionation, Plasma : بیمار باید ناشتا بوده و حداقل به مدت چهارساعت سیگار نکشد و به مدت 30 دقیقه قبل از گرفتن نمونه روی تخت دراز بکشد.
Clonidin Suppression Test (برای کاتکول آمین های پلاسما): شب قبل از آزمایش بیمار ناشتا می ماند و در صبح روز آزمایش در حالی که حالت درازکش دارد یک نمونه پایه جهت اندازه گیری میزان کاتکول آمین پلاسما گرفته می شود و پس از آن /µg/kg 3/4 کلونیدین خوراکی به بیمار داده و پس از سه ساعت نمونه مجدد گرفته می شود. در طول این مدت بیمار به آرامی روی تخت دراز می کشد.
Cold Hemolysin Test :دو لوله لخته 7 میلی متری را یکی تا C° 37 گرم نموده و دیگری را تا C° 4 سرد کرده و از بیمار دو نمونه تهیه نمایید. برای کنترل منفی نیز دو نمونه مشابه از یک فرد سالم تهیه کنید.
Cortisol , Free, Urine×: هنگام ارزیابی کامل بودن جمع آوری ادرار باید کمتر از 10% اختلاف در غلظت های کراتی نین هر نمونه 24 ساعته وجود داشته باشد. اختلاف بیشتر از 10% بیانگر جمع آوری ناقص است.
Cortisol, Serum or Plasma:
êکورتیزول منفرد نیمه شب و هنگام خواب : در این پروتکل که برای بیماران بستری در بیمارستان استفاده می شود بیمار در ساعت 11 شب خوابیده و یک ساعت بعد به آرامی بیدار می شود تا خون گیری صورت گیرد.
êآزمایش سرکوب دگزامتازون در طی شب : به بیمار یک میلی گرم دگزامتازون خوراکی در ساعت 11 شب داده می شود و نمونه خون در هشت صبح فردای آن روز گرفته می شود.
êآزمایش سرکوب دگزامتازون با دوزکم : نمونه ادرار 24 ساعته در چهار روز متوالی جمع آوری می شود. از 8 صبح روز دوم به بیمار 5/0 میلی گرم دگزامتازون خوراکی هر شش ساعت داده می شود (درمجموع هشت دوز). نمونه های خون در 8 صبح و 8 شب روز اول و مجدداً 8 صبح روز پنجم برای اندازه گیری کورتیزول گرفته می شوند. هر نمونه ادرار هم برای کورتیزول و هم کراتی نین اندازه گیری می شود.
êآزمایش سرکوب دگزامتازون با دوز بالا : نمونه ادرار 24 ساعته در چهار متوالی جمع آوری می شود از 8 صبح روز دوم به بیمار دو میلی گرم دگزامتازون خوراکی هر شش ساعت داده می شود. (در مجموع هشت دوز). نمونه های خون در 8 صبح و 8 شب روز اول و مجدداً 8 صبح روز پنجم برای اندازه گیری کورتیزول گرفته می شوند. هر نمونه ادرار هم برای کورتیزول و هم کراتی نین اندازه گیری می شود.
Creatinine Clearance , Urine: به بیمار آموزش دهید تا ادرار خود را ساعت 8 صبح تخلیه کرده و دور بریزد . سپس تمامی ادرار از جمله نمونه آخر که 8 صبح فردای آن روز می شود را داخل ظرف تخلیه کند . در طی دوره جمع آوری ، نمونه درون یخچال قرار داده شود .
Cryofibrinogen, plasma : بلافاصله پساز نمونه گیری ، نمونه را در آب گرم قرار دهید .
Cryogolobulin , serm : بلافاصله پس از نمونه گیری ، نمونه را در آب گرم قرار دهید.
Digoxin serum : نمونه خون باید حداقل شش ساعت پس از تجویز آخرین دوز گرفته شود . معمولا² پنج روز پس از شروع درمان ، دارو به وضعیت ثابت (steady state) می رسد . پس از این زمان بهترین ارزیابی وضعیت ثابت انجام نمونه گیری درست قبل از دوز بعدی دارو است.
Estriol , Unconjugated, serum or plasma×: از آنجایی که استریول دارای ریتم شبانه روزی است ، نمونه گیری متعدد باید در یک ساعت ثابت از شبانه روز انجام شوند .
Gastrin, serum و پروتکل Secretin Challenge test : به دنبال تزریق کرتین پورسین به میزان2 units/kg نمونه ها بعد از 2 ،5 ،10 ،15 ،20 ،30 دقیقه گرفته می شوند .
FBS: برای تمامی گروهای سنی نمونه های وریدی توصیه می شود به غیر از نوزادان که نمونه عمدتا² از پاشنه پا گرفته می شود .
GTT:
êبیماران حامله : نیازی به ناشتایی ندارند . 50 گرم گلوکز به صورت خوراکی مصرف و بعد از یک ساعت نمونه خون گرفته می شود و در صورتی که نتیجه بیشتر از 140 mg/dl باشد آزمایش غربالگری دیابت حاملگی مثبت تلقی می شود و آزمایش اضافه تر انجام می شود (g Load 100 و نمونه گیری های ناشتا ، یک ، دو و سه ساعت پس از بلع گلوکز).
êبیماران غیرحامله : بعد از یک نمونه گیری ناشتا محلول گلوکز مصرف می شود (75 گرم در بالغین و g/kg 75/1 در اطفال ) و دو ساعت بعد نمونه گیری صورت می گیرد . بیمار باید در وضعیت نشسته قرارگیرد و به غیر از آب چیزی مصرف نکند . فعالیت فیزیکی باید حداقل باشد و بعضی پیشنهاد می دهند بیمار در حالت خوابیده بماند . استفراغ یا اسهال ممکن است نتایج آزمایش را تغیر دهد .
Growth Hormone, serum(GH) :
êآزمایش سرکوب گلوکز ( شک به GH بالا ) : بیمار در طول شب ناشتا بوده و در رختخواب برای انجام آزمایش باقی می ماند . ابتدا یک نمونه خون گرفته می شود و بعد از بلع محلول حاوی 100 گرم گلوکز نیز نمونه گیری صورت می گیرد.
ê شک به فقدان GH :
◄ ورزش : ورزش شدید بمدت 20 دقیقه و سپس نمونه گیری.
◄ خواب : بیمار در وقت معمول به رختخواب می رود و یک ساعت پس از شروع خواب عمیق (اثبات با EEG ) نمونه گیری صورت می گیرد.
◄ آرژینین : تزریق آرژینین هیدروکلراید داخل وریدی به میزان g/kg 5/0 به صورت داخل وریدی و نمونه گیری بعد از یک تا دو ساعت.
◄گلوکاگون : تزریق داخل وریدی یا عضلانی گلوکاگون به میزان g/kg 03/0 ( نه بیشتر از mg 1) و نمونه گیری بعد از دو تا سه ساعت.
◄ال-دوپا : مصرف خوراکی ال-دوپا به میزانm2 73/1 g/ 5/0 همراه با نهار و نمونه گیری بعد از نیم تا دو ساعت.
◄کلونیدین : مصرف کلونیدین به صورت خوراکی به میزان mg/m2 15/0 و نمونه گیری بعد از 90 دقیقه.
◄دیازپام : مصرف دیازپام به صورت خوراکی به میزان mg/m2 15/0 و نمونه گیری بعد از 60 دقیقه.
◄پنتاگاسترین : تجویز پنتاگاسترین داخل وریدی mg/kg/hour 5/1 در عرض 75 دقیقه و سپس نمونه گیری.
Hemoglobin , plasma: از سوزن درجه 18 که لوله القای تزریق به آن متصل است استفاده کنید . تورنیکه را به آرامی بر بالای بازو ببندید . با حداقل ترومای ممکن ورید antecubital را سوراخ نمایید . به محض دیدن جریان خون تورنیکه را آزاد کنید . ابتدا ml 3 خون درون لوله درب قرمز و سپس ml 5 در لوله درب سبز ( هپارین) جمع آوری نمایید . درب لوله سبز را گذاشته و به آرامی سه تا پنج مرتبه مخلوط نمایی و از آن برای تعیین Hb پلاسما استفاده کنید .
iron , serum : خون گیری باید قبل از سایر نمونه هایی که احتیاج به لوله های حاوی ضد انعقاد دارند انجام شود .
kidney stone analysis : نمونه باید از خون و بافت پاک و در یک طرف خشک و تمیز قرار داده شود . در صورت لزوم می توان ادرار را جهت پیدا کردن سنگ ریزه ها یا سنگ از فیلتر عبور داد . برای تمیز کردن هیچگاه از پارچه یا دستمال استفاده نکنید چرا که الیاف موجود در آن ها در روش اسپکتروسکوپی مادون قرمز تداخل ایجاد می کند .
Lactic acid , blood or plasma : بیمار مشت خود را گره نکند و در صورت امکان از تورنیکه استفاده نشود . استفاده از تورنیکه یا مشت کردن و باز کردن آن منجر به تولید پتاسیم و لاکتات در عضلات دست می شود.
Lactose tolerance test : برای بزرگسالان 50 گرم لاکتوز در ml200 آب با طعم لیمو و برای اطفال g/kg2 تا نهایتا 50 گرم . بیمار تشویق شود تا در مدت انجام آزمایش مقادیر متوسطی (یک تا دو لیوان) آب بنوشد.باید خوابیده یا نشسته باقی بماند. نمونه خون را در حالت ناشتا و 15 دقیقه، 30 دقیقه، 45 دقیقه،60 دقیقه و 90 دقیقه پس از دوز لاکتوز در لوله درب خاکستری (فلوراید) بگیرید.علایم بیمار بخصوص کرامپ ها، تهوع و اسهال آبکی را یادداشت کنید.
Leukocyte Alkaline Phosphatase : شش عدد گستره (اسمیر) برروی لام (اسلاید) از خون نوک سرانگشت تهیه نمایید و لام ها را در هوا خشک کرده و در عرض 30 دقیقه به آزمایشگاه خون شناسی ارسال نمایید.
Metanephrines , Plasma : بیمار حداقل 20 دقیقه در حالت خوابیده به پشت استراحت کرده و سپس اقدام به خون گیری شود. خون گرفته شده به لوله حاوی EDTA که از قبل سرد شده منتقل و در عرض 30 دقیقه سانتریفیوژ شود.
Methamphetamine , Morphine , Opiates , Urine ◄ : در صورتی که انجام آزمایش جنبه پزشکی قانونی دارد باید نمونه گیری با احتیاط و مراقبت های ویژه انجام گیرد.
Methionine Loading Test : بیمار پس از 10 تا 12 ساعت ناشتا بودن، mg/kg 100 ،ال – متیونین بلع کرده و یک نمونه خون گرفته می شود . نمونه های خون 2، 4، 8، 12 و 24 ساعت بعد تکرار می گردند تا سطوح ویتامین های B و اسیدهای آمینه در پلاسما مقایسه گردند.
Mycobacterial Culture , Sputum : در روشهای غربالگری جدید دو نمونه ابتدای صبح در دوروز متوالی پیشنهاد می شود . باید به بیمار آموزش داده شود تا دندان های خود را مسواک کرده و دندان های مصنوعی خود را بردارد و سپس دهان خود را به خوبی با آب بشوید تا احتمال آلودگی نمونه کاهش پیدا کند . بعد عمیقا سرفه نماید.
Neisseria gonorrhea culture & smear× :
êترشحات پیشابراه مرد : جمع آوری ترشحات پیشابراه مرد توسط سواب داخل پیشابراهی و پس از حرکت دادن به سمت سوراخ خروجی جهت ظاهر شدن اگزودا صورت می گیرد.
êسواب رکتال : نمونه های آنورکتال از کریپت ها درست بعد از حلقه مقعدی و توسط سواب گرفته می شود . مشاهده مستقیم از طریق آنوسکوپی مفید خواهد بود . بعد از داخل شدن سواب را چرخامده و 30-15 ثانیه بعد خارج نمایید.
êکشت پیشابراه یا واژن : در زنانی که انجام کشت اندوسرویکس امکان پذیر نیست اندیکاسیون دارد.
êپیشابراه : در زنان با فشار بر دهانه پیشابراه ترشحات نمایان می شود . همچنین می توان از سواب داخل پیشابراهی استفاده نمود.
êواژن : نمونه از Vaginal vault گرفته شود . سواب را 30-15 ثانیه نگه داشته و سپس خارج گردد.
êاندوسرویکس / سرویکال: سرویکس را به آرامی بین لبه های اسپکولوم فشار داده تا اگزودای اندوسرویکس نمایان شود. سپس با سواب و حالت چرخش دادن نمونه برداشته شود.
êغده بارتولن: اگزودا از مجرای غده بارتولن خارج گردد.آبسه ها نیز باید توسط سرنگ و سوزن آسپیره شود.
êنمونه های اوروفارنژیال و لوزه ای: از طریق سواب و ترجیحا² با دید مستقیم گرفته می شود.
Newborn screen for Phenylketonuria or Galactosemia : خون گیری معمولا در فاصله 72-24 ساعت بعد از تولد و از حاشیه کناری پاشنه پای نوزاد به ترتیب زیر انجام می گیرد. پاشنه پا را با یک دستمال یا حوله گرم(40-41 درجه) ،گرم کنید تا جریان خون در محل افزایش یابد. محل فرو کردن لانست و اطراف آن را با ایزوپرو پانول 70% به خوبی پاک کرده و صبر کنید تا توسط جریان هوا کاملا خشک شود . با استفاده از دستکش سترون شده یکبار مصرف و به کمک لانست که طول سوزن آن حداکثر 4/2 میلی متر باشد ، ضربه یکنواخت و آرامی به محل خون گیری وارد کنید تا خون به راحتی جریان یابد. قطره اول را گاز سترون شده تمیز کرده و سپس با فشارهای متناوب و مختصری که به پاشنه وارد می کنید قطره بزرگی شکل می گیرد . کاغذ صافی را به قطره خون نزدیک کرده و آن را به مرکز دایره بچکانید. با یک تکنیک صحیح می توان چهار دایره موجود بر روی کاغذ صافی را پر نمود. توجه کنید سطح دوایر خونی به هیچ وجه با دست، حتی با دستکش لمس نشود. همچنین مراقب باشید تا در هنگام خونگیری هیچ خراش یا پارگی روی کاغذ بوجود نیاید. کارت خونی را بصورت افقی روی پایه ای مسطح قرار دهید بطوری که خون با جایی تماس پیدا نکند. تقریبا سه ساعت وقت لازم است تا لکه های خون در دمای0C 25-15 اتاق کاملا خشک شود.
Occult blood , stool (FOBT) : از آنجا که گرفتن مدفوع کار ناخوشایندی است ، بعضی بیماران تمایلی به انجام این آزمایش ندارند یا قادر به همکاری نیستند. که باید آنها را راهنمایی نمود . باید مراقب بود تا خون احتمالی ادرار یا قاعدگی موجب آلوده شدن مدفوع نشود.
PH, Blood :برای نمونه وریدی حتی المقدور از تورنیکه استفاده نشود . اجازه ندهید بیمار مشت خود را گره و باز کند چرا که موجب تولید لاکتات می شود . نمونه ای که با سرنگ هپارینه گرفته شده را فاقد حباب کرده و بلافاصله سر آن را کاملا مسدود نمایید . برای نمونه گیری وریدی پوست منطقه مورد نظر باید به مدت 15-10 دقیقه گرم شده باشد و سوراخ کردن باید به قدری عمیق باشد که جریان آزاد خون برقرار شود .
Potassium , serum or plasma : در صورت امکان از سوزن های خیلی کوچک استفاده نشود . از استاز و در صورت امکان استفاده از تورنیکه اجتناب شود . بیمار مشت خود را گره نکند چراکه باعث افزایش پتاسیم می شود . اگر تورنیکه استفاده می شود نمونه خون را یک تا دو دقیقه بعد از این که دست آزاد شده و تورنیکه برداشته شده، بگیرید.
Prolaction, Serum : نمونه را در لوله های از قبل سرده شده و بین 8 تا 10 صبح بگیرید.
Protein , Semiquantitative , Urine : برای بدست آوردن حداکثر غلظت ادرار هنگامی که ردیابی زنجیره سبک ایمونوگلوبین ( پروتئین بنس جونز) اهمیت دارد و هنگامی که پروتئینوری ارتواستاتیک باید رد شود نمونه اول صبح پیشنهاد می شود . برای سایر بیماری های کلیوی، ادرار طی روز مطلوب و حتی ترجیح داده می شود .
Renin Plasma Activity (RPA) : نمونه را با سرنگی که از قبل سرد شده گرفته و در لوله درب بنفش (EDTA) از قبل سرد شده بریزید . درب لوله را بسته، مخلوط کرده و بلافاصله روی یخ قرار داده و به آزمایشگاه ارسال نمایید . وضعیت قرارگیری بیمار حین نمونه گیری حتما ثبت گردد.
Schilling test : بیمار یک دوز ویتامین B12 نشاندار شده با ید رادیواکتیو را بلع نموده و یک تزریق داخل عضلانی B12 را نیز دریافت می کند سپس ادرار بیمار به مدت 24 ساعت جمع آوری گردد.
Semen analysis ◄ : : کیفیت نمونه هایی که در مطب یا آزمایشگاه گرفته می شوند بهتر است بصورت آلترناتیو می توان نمونه را در منزل توسط masturbation گرفت و در عرض یک ساعت به آزمایشگاه رساند . نمونه گیری در طی مقاربت و با استفاده از یک وسیله جمع آوری منی ممکن است سبب کیفیت بالاتر آن شود (Silastic condom-type seminal pouch) . از کاندوم های معمولی لاتکس به علت تداخل احتمالی با قابلیت حیات اسپرم ها نباید استفاده کرد . از مقاربت وقفه ای (coitus interruputs) هم نباید استفاده شود . بخش ابتدایی انزال معمولا شامل بیشترین اسپرم است . نمونه مایع منی باید کامل گرفته شود . دستورالعمل تهیه نمونه مایع منی در مجموعه راهنمای آماده سازی مراجعان بیان گردیده است .
Urinalysis : معمولا یک نمونه voided مناسب خواهد بود . اگر احتمال می رود نمونه با ترشح (Discharge) یا خونریزی واژینال آلوده شده باشد یک نمونه Clean catch مطلوب است . زمان نمونه گیری با مقصود آزمایش فرق می کند . اگر cast یا توانایی تغلیظ کلیه را بررسی می کنید یا اهداف غربالگری دارید یک نمونه ابتدای صبح ارجح است .
Urbilinogen , 2- Hour Urine : بیمار در ساعت 2 بعدازظهر ادرار خود را دور می ریزد. به بیمار ml500 آب داده تا یک جا بنوشد . تمامی ادرار را از ساعت 2 تا 4 بعد از ظهر جمع کرده و سریع به آزمایشگاه بفرستید . اوروبیلی نوژن به دمای اتاق و نورحساس است .
5- حجم نمونه مورد نیاز برای انجام هر آزمایش
به طور کلی حجم مورد نیاز برای انجام آزمایش باید به اندازه ای باشد که انجام آزمایش و تکرار احتمالی آن به راحتی امکان پذیر باشد . این حجم برای نمونه های سرم یا پلاسما حداقل ml 3-2 است.
برای سایر نمونه ها و همچنین موارد خاص نکات زیر را باید در نظر داشت :
Body Fluid Chemical Analysis : از آنجایی که آزمایش مایعات بدن معمولا در بخش های مختلف آزمایشگاه انجام می گیرد، یک اشتباه شایع فرستادن مقادیر ناکافی از مایع بدن به آزمایشگاه است . برای این منظور حجم ml 50 مطلوب خواهد بود که باید به صورت منقسم در ظرف های مناسب باشد.
CFS Analysis : معمولا² ml 3-1 کفایت می کند.
×CSF IgG/Albumin Ratio :حداقل ml 5/0-1/0 و ترجیحا ml 3 مورد نیاز است .
×Chloride, sweat :در صورت جمع آوری نمونه با گاز یا کاغذ صافی حداقل 75 میلی گرم عرق مورد نیاز خواهد بود. در صورت استفاده از میکروتیوب حداقل حجم قابل قبول 15 میکرولیتر است .
Cold Hemolysin Test :دو لوله لخته هفت میلی متری مورد نیاز خواهد بود .
Cryoglobulin , serum : حداقل ml 5 سرم ( ml 15 خون وریدی ).
Endomysial Antibodies : برای نمونه های اطفال حداقل ml 25/0 سرم مورد نیاز خواهد بود .
Gliadin IgG,IgA Antibodies : برای نمونه های اطفال حداقل ml 25/0 سرم مورد نیاز خواهد بود .
HPV DNA Test : اندازه نمونه بیوپسی باید بین 5/0 سانتی متر باشد.
Hypertonic cryohemolysis test : حداقل ml 3 خون کامل تازه مورد نیاز خواهد بود .
Mycobacterial Culture , Ascitis fluid : برای تامین حساسیت 80% ، حدود یک لیتر نمونه مورد نیاز است.
Mycobacterial Culture , CSF : حداقل حجم قابل قبول ml 5 بوده ولی حجم مطلوب ml 10 است.
Mycobacterial Culture, Sputum : حداقل حجم قابل قبول ml 5 است.
Mycobacterial culture, Urine : حداقل حجم قابل قبول ml 40 ادرار ابتدای صحیح است.
Osmolality , urine : حداقل ml 1 ادرار مورد نیاز است .
Pulmonary Surfacetant , Amniotic Fluid : حداقل یک میلی لیتر مایع آمینوتیک مورد نیاز است.
×Rubella culture, Urine : ml 10 ادرار مورد نیاز است.
Skin biopsy, IF : سه میلی متر مکعب از بافت برداری منگنه ای ( پانچ بیوپسی) پوست مورد نیاز است .
Specific gravity , urine : : رفراکتومتر فقط احتیاج به چند قطره ادرار دارد، در حالی که سایر روش ها به میزان بیشتری از ادرار نیاز دارند.
6- نوع ضد انعقاد یا نگهدارنده مورد نیاز
الف – ضد انعقاد EDTA :
ACT
ADH
APOE
B-Type Natriuretic Peptide
CI Esterase inhibitor
CBC (1/5-2/2 mg/ml به میزان K2-EDTA)
Cyclosporine
Glucagen
HbA1C
Ham Test
Hb electrophoresis , HbA2
HbF
Hb Unstable
Hct – Hb
Hypertonic Cryohemolysis Test
Kleihaure – Betke
Mercury
Metanephrines
PTH Related protein
Peripheral blood: Differential Leukocyte Count
Platelet Count
RPA
Sickle Cell Tests
WBC Count
ب- ضد انعقاد سیترات :
aPTT
APCR
Antiplasmin
Antithrombin
D-Dimer
Erythrocyte sedimentation rate (ESR)
FDP
Factor XIII
Fibrinogen
Heparin neutralization
HMWK
Lupus Anticoagulant
Mixing Studies
Plasminogen
PAI- 1
Platelet Aggregation
Prekallikrein
Protein C
Protein S
PT
Reptilase Time
Sugar Water Test
Thrombin Time
Von Willebrand Factor
پ – ضد انعقاد هپارین :
Amino Acids , plasma
Chromosome Analysis
Hb, plasma
Methemoglobin
NBT
PCO2 Blood
PH, Blood
Phenylalanine
Tarrate Resistant Leukecoyte Acid Phosphatase
ت – ضد انعقاد هپارین یا EDTA :
Body Fluid
Catecholamines , Fractionation plasma
Lead
Osmotic Fragility
PNH Test by Flow Cytometry
Reticulocyte Count
ث – نمونه لخته یا ضد انعقاد EDTA:
Apo A-I
Apo- B
CEA
Cholesterol
DHEA
HDL
HIV Serology
17-Hydrozyprogesterone
IGF-1
LDL
Platelet Antibodies
Rh Genotype
Testosterone Total & Free
TG
VIP
Vitamin B6
Warfarin
ج – نمونه لخته یا ضد انعقاد هپارین :
Aldolase
ALT
Amylase
Anion Gap
AST
Body Fluid Analysis
Calcitonin
Calcium Ionized
Cortisol
CK-MB
Creatinine
Estriol, unconjugated
Ethylene Glycol
Follicle Stimulating Hormone (FSH)
Keton Bodies, blood
Lactate Dehydrogenase (LDH)
Leptin
Myoglobin
Osmolality Calculated
Phosphorus
Potassium
Protein , total , serum
Sodium
Urea Nitrogen (BUN)
Valproic Acid
Vitamin A
Vitamin D
Vitamin E
چ - سایر موارد :
PT, aPTT :لوله های درب آبی حاوی سیترات سدیم ، غلظت 2/3 % سیترات سدیم بر 8/3% ارجحیت دارد.
Acid phosphatase :استفاده از ضد انعقاد EDTA ارجح است اما می توان از لوله لخته نیز استفاده نمود.
Aldosterone : در صورت انجام آزمایش رنین و آلدوسترون فقط می توان از لوله درب بنفش (EDTA) استفاده کرد ولی در صورتی که فقط سنجش آلدوسترون مد نظر باشد می توان از لوله های حاوی هپارین ، EDTA ، سیترات و یا لخته استفاده کرد .
a1-Antitrypsin :لوله لخته جهت جمع آورب سرم و لوله درب بنفش (EDTA) برای آزمایش مولکولی مورد استفاده قرار می گیرد.
Antibody Detection/ Identification Red Cell :یک لوله درب قرمز( لخته) و یک لوله درب بنفش (EDTA) مورد نیاز است .
Cryofibrinogen :دو لوله درب آبی ( سدیم سیترات) یا درب بنفش (EDTA) مورد نیاز است .
G6PD :: لوله درب بنفش (EDTA) یا درب سبز (هپارین) یا درب زرد ( اسید سیترات – دکستروز ، ACD) مورد نیاز است .
2HPP, BS , FBS : لوله درب خاکستری (فلورید سدیم یا یدواستات) ترجیح داده می شود ؛ استفاده از لوله درب سبز(هپارین) و درب قرمز به شرط جدا کردن سریع گلبول های قرمز و بررسی سریع قابل قبول خواهد بود.
GTT :لوله درب خاکستری (سدیم فلوراید یایدواستات).
HLA – Typing :لوله درب بنفش (EDTA) برای DNA Testing ؛ لوله درب زرد (ACD) برای سرولوژی و DNA Testing مورد استفاده قرار می گیرد.
Homocysteine:بهترین ضد انعقاد (EDTA)است ولی استفاده از سیترات یا هپارین هم قابل قبول است.
Lactic Acid : لوله درب خاکستری (سدیم فلوراید) ، سرنگ هپارینه، لوله حاوی هپارین مورد نیاز است .
Lactose Tolerance Test :لوله خاکستری (سدیم فلوراید) قابل قبول است .
Sedimentation Rate , Erythrocyte (ESR) :لوله درب بنفش حاوی (EDTA) یا لوله درب مشکی حاوی سیترات سدیم پلاسمایی به نسبت چهار به یک ( چهار حجم خون به یک حجم تری سدیم سیترات mmol/l 109) مورد نیاز است .
T3 uptake : لوله لخته ولی ضد انعقاد EDTA و هپارین هم قابل قبول است.
ه) مواد نگهدارنده ادرار
Aldosterone :از اسیدبوریک یا اسید استیک 50% به عنوان نگهدارنده استفاده می گردد تا 4-2:pH باشد.
Catecholamines, Freactionation , Urine : 25 میلی لیتر اسید ساتیک 50% برای بالغین و 15 میلی لیتر برای بچه های زیر پنج سال مورد نیاز است تا pH بین دو تا چهار حفظ شود.
Cystine :ml 20 تولوئن قبل از شروع به جمع آوری یا اسیدی کردن نمونه تا 3-2 : PH پس از جمع آوری آن مورد نیاز است.
5-HIAA :معمولا² بدون ماده نگهدارنده ولی می توان از 15-10 گرم اسیدبوریک یا ml 15 اسید استیک یا اسید هیدرولیک استفاده کرد تا pH مناسب نمونه حفظ گردد.
Hydrozyproline :ml 30 اسید سیتریک شش نرمال یا 15-10 گرم اسید بوریک به ظرف اضافه نمایید.
17- Ketosteroides :ml 15 اسید استیک گلاسیال.
Lead :ml 20 اسید کلریدریک شش نرمال ( براساس بعضی منابع احتیاج به ماده نگهدارنده ندارد).
Luteinizing Hormone (LH) :15-1 گرم اسیدبوریک.
Metanephrines :ml 25 اسید استیک 50% در ابتدای جمع آوری به ظرف اضافه شود ولی برای کودکان زیر پنج سال ml 15 کفایت می کند.
Oxalate :ml 20 اسید کلریدریک شش نرمال برای جلوگیری از کریستالیزه شدن اگزالات و جلوگیری از تبدیل آسکوربات به اگزالات.
Porphyrins :معمولا² پنج گرم سدیم کربنات پیش از جمع آوری به ظرف اضافه می شود .
Pregnanetriol :15-10 گرم اسید بوریک یا ml 15 اسیداستیک گلاسیال.
Uric Acid : ml 10 محلول هیدروکسید سدیم (M 5/12) برای جلوگیری از رسوب پیش از جمع آوری به ظرف اضافه شود .
VMA : اسیدهیدروکلریک یا اسید استیک قبل از جمع آوری به ظرف اضافه شود .
Zn : ml 10 اسیدهیدروکلریک غلیظ.
خ) مواردی که جمع آوری ادرار نیاز به نگهدارنده ندارد:
Amino Acids
Amylase
Chloride
Citrate (بعضی پروتکل ها بر استفاده از ماده نگهدارنده تاکید دارند)
FSH
Immunofization Electrophoersis
Magnesium
Manganese
Mercury
Microalbumin
Mucopolysaccharides
Porassium
Protein Electrophoresis
Protein. Quantitave
Schilling test
Sodium
7- الزامات مربوط به نحوه انتقال نمونه از نظر درجه حرارت، زمان ، ظرف ، فاصله و ...
الف – نمونه هایی که باید بلافاصله به آزمایشگاه ارسال شده و مورد آزمایش قرار گیرند:
Acid Phosphatase , Serum or Plasma
Activated Clothing Time (ACT)
Ammonia ،Plasma
Bilirubin , Urine
CSF
Ketones , Urine
Nitrite , Urine
NBT(Nitro blue Tetrazolium Test)
PCO2, Blood
pH, Urine
Synovial Fliud Analysis
ب- نمونه هایی که باید در اولین فرصت ممکن سرم و یا پلاسما جدا گردند:
aPTT,PT
Aldolase , Plasma or Serum
Angiotensin Hormone (ADH)
Antiphospholipid Antibody
Antiplasmin
Antithrombin
Apolipoprotein A-I
Apolipoprotein B-100
Calcitonin
D-Dimer
DHEA, DHEA – S
Factor XIII
FDP
Fibrinogen
FSH
Hemoglobin , Plasma
Heparin Neutralization
HMWK
Insulin, Serum
Luteinizing Hormone (LH)
Mixing Studies
PTH
Phosphorus, Serum
PAI-I, Plasminogen
Potassium
Prekallikrein
Protein C
Protein S
Reptilase Time
Throumboin Time
Vasoactive Instetinal Peptide (VIP)
Von Willebrand Factor
پ – نمونه هایی که برای جداکردن هرچه سریعتر سرم یا پلاسما نیاز به سانتریفوژ یخچال دار است :
Antidiuretic Hormone (ADH)
ACTH
Calcitonin
C-Peptide
Gastrin
IGF-1
Lecithin : Sphingomyelin Ratio , Amniotic Fluid
Prolaction
Rennin Plasma Acitivity (RPA)
ت – مواردی که حمل و جابجایی نمونه حتما باید بر روی یخ صورت گیرد:
Aldosterone , Serum or Plasma
Carcinoembryonic Antigen (CEA)
Methemoglobin, Whole Blood
PCO2 & pH Blood (در مخلوط آب و یخ )
ث – مواردی که باید انتقال نمونه به صورت فریز(منجمد) شده صورت گیرد:
ADH
CA19-9
Hepatitis B, C & D , Serology
ج – سایر موارد:
انتقال نمونه باید در شرایط بی هوازی صورت گیرد. :Calcium , Ionized , Serum
بلافاصله نمونه ها را در آب گرم قرار داده و به آزمایشگاه ارسال نمایید. :Cryoglobulin and Cryofibrinogen
Semen Analysis : به بیمار آموزش دهید که نمونه را در عرض 60-30 دقیقه پس از گرفتن و با حفظ در دمای37 درجه به آزمایشگاه برساند که راحت ترین کار چسباندن نمونه به بدن است . دمای پایین در حین انتقال به آزمایشگاه ممکن است میزان حرکت اسپرم را کاهش دهد.
8- الزامات مربوط به شرایط نگهداری نمونه قبل از انجام آزمایش
الف- مواردی که می توان نمونه را در یخچال (c ° 8-2 ) نگهداری کرد:
Amylase , urine
C1 Esterase Inhibitor , Serum
Calcium ,Serum
Carecholamines , Fractionation , Urine
CBC(حداکثر 24 ساعت)
Chloride , Serum or plasma
Cortisol , Serum (تا هفت روز)
Creatine Kinase , Serum
CK-MB
Creatinine Clearance , Urine
Digoxin , Serum
Drugs of Abuse Testing , Urine
Erythrocyte Sedimentation Rate (حداکثر 12 ساعت)
Ferritin , Serum
HbA1C (تا هفت روز)
Iron & TIBC (تا هفت روز)
Jo-1 Antibody
Leukocyte Esterase , Urine
Lithium, Serum
Magnesium, Serum or Urine
Metanephrines , Urine
Methadone , Serum or Urine
Methamphetamine , Qualitative , Urine
Morphine , Urine
Mycobacteria by DNA probe
Mycobacterial Culture , Sputum
Myoglobin , Serum or Plasma
Opiates , Qualitative ,Urine
Osmolality , Serum
Osmotic Fragility
Peripheral Blood, Red Blood Cell Morphology
Phosphorus , Serum
Porphyrins , Quantitative , Urine
Potassium , Urine
Pregnancy – Associated Protein A(PAPP), Serum
Protein Electrophoresis , Serum or Urine
Protein , Quantitative , Serum or Urine
Reducing Substance , Urine
Schiliing Test
Specific Gravity , Urine
T3 Uptake
Triglycerides , Serum or Plasma
Zn, Urine
Hb Electrophoresis , Hb A2 ( تا هشت روز)
ب – مواردی که باید نمونه را در فریزر ( c° 20-) نگهداری نمود :
B-Type Natriuretic Peptide (BNP)
CA19-9 Serum
Calcitonin ,Serum
Cerulopasmin , Serum or Plasma
Coagulation Assaye , Plasma (حداکثر دو هفته)
Cobalamin , Serum
Glucagon , Plasma
Hemoglobin , Plasma
Hepatitis A, B ,C , D, Serology
Insulin , Serum
Metanephrines , Plasma
Mucopolysaccharides , Urine
PTH, Serum
Rennin Plasma Activity (RPA)
Testostrone , Serum or Plasma
Thyroglobulin, Serum
α-Fetoprotein , (AFP) ,
پ – عمده آزمایش های انعقادی خصوصا²aPTT,PT باید پس از جدا شدن پلاسما در عرض چهار ساعت انجام شوند:
در غیر این صورت می توان ، پلاسما را در دمای C ° 20- (تا دو هفته ) و یا C° 70- ( تا شش ماه ) نگهداری نمود.
(بهتر است پلاسما از سلول های خونی در عرض یک ساعت جدا شود).
Antiplasmin
Antithrombin
Factor XIII
HMWK
Mixing Studies
PAI-1 & Plasminogen
Prekallikrein
Protein C & Protein S
Thrombin Time
Von Willebrand Factor
ت – سایر موارد :
× Acid Phosphatase , Serum or Plasma: به علت حساسیت آنزیم به حرارت و PH. حداکثر یک ساعت فرصت دارید تا آزمایش را انجام دهید.
× aPTT: در صورت تاخیر در جدا کردن پلاسما و انجام آزمایش، تخریب سریع فاکتور 8 ممکن است به طور کاذب PPT را بالاتر از حد واقعی نشان دهد . همچنین در بیماران تحت درمان با هپارین، به دلیل آزاد شدن فاکتور چهار پلاکتی که هپارین را خنثی می کند، ممکن است PTT به طور کاذب پایین تر از حد واقعی سنجیده شود. پلاسما را می توان پیش از آزمایش به مدت چهارساعت در لوله دربسته در دمای اتاق یا C ° 4-2 نگهداری نمود . در صورت عدم امکان آزمایش در زمان یاد شده پلاسما به مدت دو هفته در فریزر C ° 20- قابل نگهداری است .
× Activated Protein C Resistance (APCR) : در مورد کاوش براساس زمان تشکیل لخته و در صورتی که آزمایش ظرف مدت چهار ساعت پس از خون گیری انجام شود می توان پلاسما را در حرارت C ° 4 یا دمای اتاق نگهداری نمود در غیر این صورت باید نمونه را منجمد نمود . در مورد کاوش براساس DNA، نمونه را در دمای اتاق یا C°4 نگهداری نمایید.
× ADA, Body Fluid: نمونه را در دمای محیط سانتریفوژ نموده و مایع رویی آن را تازمان آنالیز در C °20- نگهداری نمایید.
× ACTH: پلاسما در دمای C °70- و در لوله های پلاستیکی منجمد شود . جهت نگهداری طولانی مدت به نمونه ، آپروتی نین به مزان ku/ml 500 اضافه شود .
× ALT : نمونه خون کامل به مدت 12 تا 24 ساعت پایدار است اما بعد از آن به علت آزاد شدن آنزیم از گلبول های قرمز به تدریج افزایش پیدا می کند . ALT در سرم و در درجه حرارت یخچال تا سه هفته پایدار است ولی در صورت منجمد کردن کاهش قابل ملاحظه ای می یابد.
× Aldolase : سرم را تا زمان انجام آزمایش در0c 20- نگهداری کنید.اضافه نمودن اسید بوریک باعث ثبات آلدولاز
می گردد.
× Alkaline Phosphatase: نمونه باید در یخچال نگهداری شود. به هنگام ذخیره سازی ، آلکالن فسفاتاز سرم به آهستگی افزایش می یابد به طوری که افزایش 10-5 درصد کمتر از چهار ساعت در حرارت c ° 4 قابل انتظار است .به همین علت بهتر است آزمایش هرچه سریعتر انجام گردد.
× α2-Macroglobulin: نمونه را می توان به مدت 72 ساعت در0c 4 ذخیره نمود و پس از این زمان باید در 0c 20- ذخیره گردد و فقط یکبار قبل از انجام آزمایش ذوب گردد.
× Amylase , Serum : آمیلاز به مدت یک هفته در درجه حرارت0c 25 و حداقل شش ماه در درجه حرارت0c 4 پایدار باقی می ماند.
× Anticardiolipin Antibody: از منجمد و ذوب کردن مکرر سرم اجتناب نمایید چرا که پایداری آن را تغییر می دهد.
× ADH: پلاسما را داخل لوله پلاستیکی ریخته و در درجه حرارت 0c 20- منجمد نمایید و به آزمایشگاه مرجع ارسال کنید.
× Anti-DNA: نمونه باید هرچه سریعتر داخل یخچال قرار گیرد. نمونه را می توان به مدت 72 ساعت در یخچال0c 4 و به مدت طولانی در0c 20- یا سردتر نگهداری نمود.
× ANA : نمونه سرم را می توان در دمای 0c 4 یا 0c 20- به مدت 72 ساعت بدون انجماد و ذوب نگهداری کرد. همچنین می توان نمونه رادر 0c 70- به مدت طولانی تر نگهداری کرد.
× Antiphospholipid Antibody: سرم را در صورت قراردادن روی یخ می توان به مدت چهار ساعت نگهداری کرد در غیراینصورت باید منجمد گردد.
× AST : نمونه به مدت سه روز در درجه حرارت 0c 25 ، سه هفته در 0c 4 و به مدت طولانی تر در فریزر نگهداری است.
× Β2-Microglobulin, Urine: درصورت کاهش pH ادرار به کمتر از 5/5 ناپایدار می گردد.
× Bilirubin, Serum: نمونه باید دور از نور نگهداری گردد.
× Calcium, Ionized, Serum: نمونه را در شرایط بی هوازی می توان به مدت 48 ساعت در 0c 4 و دو ساعت در دمای اتاق نگهداری نمود.
× CEA: نمونه سرم به مدت 24 ساعت در یخچال و در صورت نگهداری به مدت طولانی تر در 0c 20- قابل نگهداری است.
× Cobalamin, Serum: نمونه باید دور از نور نگهداری گردد.
× ß-hCG : سرم به مدت 24 ساعت در دمای اتاق، چهار روز در 0c 4 و به مدت طولانی تر در 0c 20- پایدار باقی می ماند.
× Complement Components : اجزا کمپلمان نسبت به حرارت حساس هستند و نمونه باید به مدت 30-15 دقیقه در حرارت اتاق و سپس به مدت 60-30 دقیقه در 0c 4 نگهداری گردد. برای نگهداری طولانی مدت نیز باید در حرارت
0c 70- قرار داده شود.
× CBC: نمونه ها حداکثر ظرف مدت چهار ساعت پس از نمونه گیری و نگهداری در دمای اتاق باید مورد آزمایش قرار گیرند. درصورتی که در دمای 0c 4 نگهداری گردند حداکثر به مدت 24 ساعت انجام آزمایش امکان پذیر است. گستره خونی باید بلافاصله پس از خون گیری تهیه شود.
× CRP: سرم باید تازه بوده یا حداکثر 72 ساعت در 0c 4 نگهداری شده باشد. نمونه در 0c 20- به مدت شش ماه پایدار خواهد بود.
× Cryoglobulin : خون را به مدت 30 تا 60 دقیقه در دمای 0c 37 نگهدارید تا لخته تشکیل شود. جداکردن لخته باید در دمای 0c 37 صورت گیرد و در صورت امکان انجام سانتریفوژ نیز در دمای 0c 37 باشد. نمونه را در یخچال قرار نداده و منجمد نکنید.
× FDP و D-Dimer: پلاسما در دمای اتاق تا 8 ساعت و روی یخ تا 24 ساعت قابل نگهداری است، در غیر اینصورت منجمد شود. در صورت استفاده از سرم برای انجام آزمایش FDP می توان آن را تا یک هفته در یخچال نگهداری کرد.
× DHEA-Sو DHEA : سرم یا پلاسما به مدت 24 ساعت در 0c 4 قابل نگهداری است و بیشتر از این زمان باید منجمد شود.
× Estradiol , Serum: نمونه سرم در یخچال تا 24 ساعت و در 0c 20- تا دو ماه پایدار خواهد بود.
× Estradiol , Unconjugated : نمونه سرم در یخچال تا 24 ساعت و در 0c 20- به مدت طولانی پایدار خواهد بود.
× Fibrainogen : پلاسما در دمای اتاق تا دو ساعت و در 0c 8-2 تا چهار ساعت قابل نگهداری است. در غیر اینصورت به شکل منجمد نگهداری شود .
× Folic Acid : در صورت نگهداری سرم در دمای اتاق و در معرض نور حدود 19-12% فولات از بین می رود.سرم در دمای 0c 4 برای 24 ساعت پایدار است، در غیر این صورت منجمد نمایید و نمونه دور از نور نکهداری شود.
× FSH : سرم در 0c 25-4 به مدت چهار ساعت ، در 0c 20- به مدت دو هفته و در 0c 70- به مدت سه ماه پایدار خواهد بود. ادرار نیز به مدت سه ماه در 0c 20- پایدار می ماند. از چرخه های انجماد/ ذوی مکرر اجتناب شود.
× GCT, Serum: نمونه به مدت یک ماه در 0c 4 و یکسال در 0c 20- پایدار خواهد بود.
× Gastrin: سرم به مدت چهار ساعت در 0c 4 و یکماه در 0c 20- پایدار خواهد بود. سرم هایی که 48 ساعت در دمای 0c 4 بوده اند تا 50% کاهش فعالیت را نشان می دهند.
× G6PD : با استفاده از ضد انعقادهای مناسب ، آنزیم گلبول های قرمز در 0c 4 حداقل شش روز و در 0c 25 حداقل 24 ساعت پایدار خواهد بود.
× GTT, 2HPP, BS, FBS: گلوکز در خون تام در هر ساعت mg/dl 10-5 کاهش می یابد مگر اینکه در لوله با درب خاکستری (حاوی فلوراید) نگهداری شده باشد. درصورتی که لازم است سرم به مدت بیشتر از 30 دقیقه در مجاورت سلول ها باشد باید یک ماده نگهدارنده مانند فلورید سدیم که از گلیکولیز جلوگیری میکند به نمونه اضافه شود. گلوکز سرم یا پلاسما تا 48 ساعت در یخچال پایدار است ولی نگهداری نمونه به مدت طولانی تر حتی در 0c 20- سبب کاهش واضح و پیشرونده میزان گلوکز خواهد شد.
× GH: نمونه سرم چهار ساعت در دمای اتاق و یک سال در 0c 20- پایدار خواهد بود.
× Hematocrit : درصورتی که بیشتر از چهارساعت تاخیر در آزمایش باشد نمونه در یخچال نگهداری شود. روش دستی باید در عرض شش ساعت پس از جمع آوری خون انجام شود. اگر خون در حرارت اتاق نگهداری شود تورم گلبول های قرمز در عرض 24-6 ساعت سبب بالا رفتن کاذب هماتوکریت و MCV خواهد شد.
× HBeAg : سرم باید در عرض سه ساعت از لخته جدا شده و در یخچال و یا به صورت منجمد نگهداری شود چراکه HBeAg به گرما حساس است .
× Hepatits B DNA Detection: سرم باید در 0c 20- و بافت ها در 0c 70- منجمد بمانند.
× Hepatits B RNA Detection: سرم باید در 0c 20- و بافت ها در 0c 70- منجمد بمانند.
× HDL : بهترین حالت ، اندازه گیری بلافاصله پس از نمونه گیری است. نمونه سرم یا پلاسما به مدت 7-1 روز در 0c 4 یا هفته ها به صورت منجمد نگهداری شود.
× HLA-Typing: جهت آزمایش سرولوژی نمونه در دمای اتاق نگهداری شود. جهت آزمایش های مبتنی بر DNA ، نمونه در یخچال نگهداری گردد.
× Homocysteine, Plasma : درصورتی که جدا کردن سلولها از پلاسما یا سرم به تاخیر بیافتد، Homocysteine پلاسما به علت رهایی از گلبول های قرمز افزایش می یابد. نگهداری نمونه در دمای اتاق به مدت یک ساعت ، حدود 10% Homocysteine پلاسما را افزایش می دهد و در صورتی که نمونه روی یخ قرارداده شود این روند آهسته می شود.
× HVA, Urine: حجم ادرار 24 ساعته را اندازه گیری نموده ، حدود ml 100 از نمونه را با PH بین 2 تا 4 برداشته و در یخچال قرار دهید. نمونه تا هفت روز در 0c 4 پایدار خواهد بود.
× 17-Hydroxycorticosteroids, Urine: در طی زمان جمع آوری نمونه در یخچال نگهداری شود. پس از جمع آوری نیز در یخچال قرارداده یا منجمد کنید. درصورتی که نمونه اسیدی (با اضافه کردن ml 15 اسید استیک گلاسیکال) و در یخچال قرار داده شود تا 45 روز پایدار خواهد ماند.
× 5-HIAA, Urine: درصورتی که نمونه اسیدی شود تا 14 روز در یخچال پایدار خواهد بود. اسیدی شدن با اسید هیدروکلریک یا اسید بوریک انجام می شود. اسید استیک به علت این که بازیافت 5-HIAA را پایین می آورد بهتر است استفاده نشود.
× 17-Hydroxyprogesterone: سرم یا پلاسما برای چهار روز در 0c 4 و برای یک ماه در 0c 20- پایدار خواهد بود.
× Immunoglobulins , Serum : اگر شک بالینی به کرایوگلوبولینمی یا وجود ماکروگلوبولین ها وجود دارد نمونه باید در 0c 37 قرار داده شود این گونه نمونه ها تا پیش از جدا کردن سرم از لخته نباید در یخچال گذاشته شوند. نمونه های سرم ممکن است تا پنج روز در دمای 0c 8-2 قابل نگهداری باشند. درصورت نگهداری طولانی تر نمونه ها باید در دمای 0c 20- منجمد شوند.
× LDH , Serum : سرم در دمای اتاق به مدت دو تا سه روز پایدار است. منجمد کردن نمونه ممنوع است.
× Leukocyte Alkaline Phosphates : لام ها را باید با متانول، فرمالین سرد 10% یا استون و بافرسیترات ، به ترتیب ثابت ، آب کشی و در هوا خشک کرده و در عرض 8 ساعت (ترجیحاً 30 دقیقه) بعد از گرفتن خون منجمد شوند. می توان بعد از ثابت کردن ، گستره ها را تا 8 هفته قبل از رنگ آمیزی نگهداری کرد. در بعضی موارد ممکن است فعالیت آنزیمی تا یک سال در دمای 0c 20- پایدار بماند.
× Lipase: سرم تا 8 روز در 0c 25 (دمای اتاق) و دو هفته در 0c 4 پایدار است.
× LH : سرم در دمای 0c 25-4 تا دو هفته پایدار خواهد شود.
× Microalbuminuria : در یخچال قرار دادن و منجمد کردن معمولا² قابل قبول است، ولی قبل از انجام آزمایش باید به دمای اتاق رسانده شود.
× Myoglobin , Qualitative , Urine : اگر PH ادرار به 5/9-8 رسانده شود به مدت 12 روز پایدار خواهد بود.
× Neisseria Gonorrhea Culture : نمونه ها نباید در یخچال قرار داده شوند یا در معرض محیط سرد قرار گیرند.
× Newborn Screening For Phenylketonuria or Galactosemia : از قراردادن کارت های خونی در جریان هوای آلوده به دود و گرد و غبار و همچنین از گذاشتن آن ها در معرض حرارت و تابش مستقیم خورشید جدا² خودداری نمایید. کارت های خونی را می توان به مدت یک هفته در پاکت های مقاوم به رطوبت نگهداری کرد. لکه های خون در پاکت های پلاستیکی زیپ دار حاوی سیلیکاژل در دمای 0c 8-4 یخچال تا دو ماه و در حالت انجماد (0c 20-) به مدت طولانی پایدار خواهد ماند.
× Occult Blood, Stool: تاخیر در آزمایش می تواند تاثیر منفی بر نتایج آزمایش گایاک داشته باشد.
× Platelet Aggregation: نمونه را در دمای اتاق نگه داشته و آزمایش را بلافاصله یا نهایتاً در عرض دو ساعت انجام دهید. نمونه را در یخچال قرار نداده و یا منجمد نکنید.
× PNH Tets by Flow Cytometry : برای حاصل شدن نتایج مطلوب ، آنالیز باید در عرض 24 ساعت پس از گرفتن نمونه انجام شود . آزمایش ممکن است بر روی نمونه های 48 تا 72 ساعت قبل هم قابل انجام باشد . نمونه را در دمای اتاق نگهداری کنید . در یخچال قرار دادن نمونه ممکن است موجب از دست رفتن آنتی ژن سطحی سلول شود .
× Progesterone : سرم در دمای 0c 4 به مدت 4 روز در 0c 20- به مدت سه ماه پایدار است .
× PSA : سرم در یخچال تا 48-24 ساعت پایدار است . برای نگهداری بیشتر از این زمان در 0c 20- نگهداری شود .
× PT : پلاسما یا نمونه سانتریفوژ نشده در لوله دربسته، در دمای اتاق یا دمای 0c 4-2 تا 24 ساعت قابل نگهداری است ، در غیر این صورت به شکل منجمد نگهداری شود .
× Red Blood Cell Indices : در صورتی که نمونه بیشتر از 10 ساعت در دمای اتاق یا بیشتر از 18 ساعت در 0c 4 نگهداری شده باشد نمیتوان از آن استفاده کرد . نمونه نباید منجمد شود .
× Reticulocyte Count : خون حاوی EDTA در دمای اتاق تا 6 ساعت و در دمای 0c 4 تا 72 ساعت قابل نگهداری است .
× Synovial Fluid Analysis : در اکثر مواد به فاصله کوتاهی پس از دریافت نمونه، آزمایش ها باید آغاز گردند . در عرض شش ساعت پس از دریافتن نمونه ، حدود40% کاهش در شمارش گلبول سفید محتمل خواهد بود . کریستال های کلسیم پیروفسفات در عرض چند روز کاهش می یابند، در حالی که کریستال های منوسیدیم اورات (MSU) تعداد، اندازه و birefringence خود را در روزهای اول حفظ کرده و پس از چند هفته افت می کند.
× TRAP : در صورتی که لام های شیشه ای بلافاصله پس از تهیه ثابت شده باشند حداقل تا یک هفته قابل نگهداری هستند.
× TSH : سرم تا چهار روز در 0c 4 پایدار خواهد بود .
× TPO : سرم تا 72 ساعت در 0c 4 پایدار خواهد بود .
× Thyroxin , Free, Serum : سرم تا دو هفته در 0c 25 پایدار خواهد بود .
× Triidothyronine (T3) , Serum : سرم را در عرض 48 ساعت جدا نمایید. سرم در 0c 25 تا یک هفته و در 0c 20- حداقل تا یک ماه پایدار خواهد ماند.
× Troponins: سرم در 0c 4 تا چهار روز پایدار خواهد ماند .
× Urea Nitrogen (BUN): سرم یا پلاسما یک روز در دمای اتاق، سه روز در 0c 8-4 و سه ماه در 0c 20- پایدار است .
× Urinalysis : در صورتی که بلافاصله بر روی نمونه آزمایش نمی شود ، باید در یخچال گذاشته شود . نگهداری در یخچال از المانهای تشکیل شده در ادرار محافظت می کند ولی ممکن است کریستال هایی رسوب کنند که به صورت واقعی وجود ندارند. بهترین حالت آزمایش بر روی نمونه تازه و گرم است .
× Uric Acid , Serum : اورات در سرم برای سه روز در دمای اتاق ، 7-3 روز در دمای 0c 4 و 12-6 ماه در 0c 20- پایدار خواهد ماند.
× Uric Acid , Urine : نمونه را در یخچال قرار ندهید. تا حدود سه روز در دمای اتاق پایدار خواهد بود .
× VMA : پس از اسیدی کردن نمونه جمع آوری شده ، تا دو هفته در یخچال پایدار خواهد بود .
× Vitamin D : سه روز در 0c 25-4 پایدار است . سرم تا ماه ها در 0c 20- پایدار بوده و نسبتا به چرخه های انجماد / ذوب مقاوم است .
9- ملاحظات ایمنی حین جمع آوری و انتقال نمونه
جمع آوری نمونه در مواردی که احتمال آلایندگی بیمار یا نمونه وجود دارد مثل خلط بیمار مشکوک به TB یا خون فرد مبتلا به هپاتیت و ایدز باید با رعایت کامل اصول ایمنی و پیشگیرانه انجام پذیرد و هنگام جا به جایی و انتقال نمونه نیز باید این موارد کاملا² رعایت گردند.
10- ثبت نحوه انجام کار و مسئول مربوطه در زمان نمونه گیری بر بالین بیمار
چنانچه نمونه گیری در بالین بیمار انجام می شود باید علت آن ذکر شده و فرد نمونه گیر پس از احراز هویت بیمار، نسبت به نمونه گیری اقدام نماید.
11- معیارهای رد نمونه های مختلف به ویژه در مورد نمونه های پذیرش شده از خارج از آزمایشگاه
به طور کلی در صورتی که از انعقاد صحیح استفاده نشده باشد یا بیمار آمادگی های لازم را نداشته باشد . یا پروتکل نمونه گیری و یا طریقه نگهداری نمونه رعایت نشده باشد نمونه نباید پذیرش شود . همچنین اگر روش RIA برای انجام آزمایش استفاده می شود بیمار نباید در یک هفته اخیر در مرعض رادیوایزوتوپ قرار گرفته باشد یا آن را به هر شکلی دریافت کرده باشد .
êسایر علل به این شرح است :
الف – مواردی که همولیز نمونه موجب رد شدن آن می گردد:
Alkaline Phosphatase , Serum
Antibody Detection /Identification Red Cell
Antiglobulin Test , Direct & Indirect (Coombs)
Bilirubin , Serum
Creatinine , Serum or Plasma
Digoxin , Serum
Ham test
Haptoglobin ,Plasma
Hemoglobin , Plasma
Hypertonic Cryohemolysis
Keton Bodies, Blood
LDH , Serum
Magnesium , Serum
Osmolality , Calculated , Serum or Plasma
Phosphorus , Serum
Pseudocholinesterase , Serum
Rh Genotype
Sugar Water Screen
ب – مواردی که همولیز یا لخته بودن نمونه سبب عدم پذیرش آن خواهد شد :
CBC
Erythrocyte Sedimentation Rate(ESR)
Hematocrit
Hemoglobin
Kleihauer –Betke
Peripheral Blood, Red Blood Cell Morphology
Renin Plasma Activity (RPA)
Reticulocyte count
Sickle Cell Tests
پ – مواردی که همولیز یا لیمپیک بودن نمونه موجب عدم پذیرش آن می گردد:
α1-Acid Glycoprotein , Serum
α2- Macroglobulin , Serum
Transthyretin, Serum
CSF , Urine
ت – مواردی که استفاده از لوله یا ظرف معمولی به جای ظروف metal – free و شسته شده با اسید موجب عدم پذیرش می گردد :
Aluminum , serum or Urine
Iron , Serum
Lead , Serum or Urine
Zn, Serum or Urine
ج) آزمایش های انعقادی:
در عمده آزمایش های انعقادی علت عدم پذیرش نمونه عبارتند از نمونه ای که بیشتر از چهار ساعت پس از جمع آوری به آزمایشگاه رسانده شده باشد، ظرف حاوی نمونه که تا حد مشخص پر نشده باشد و نمونه هایی که حاوی لخته باشند. این آزمایش ها به این شرح می باشد:
Activated Protein C Resistance (APCR)
Antiplasmin
Antithrombin
Factor XIII
Fibrinogen
Heparin Neutralization
HWWK
Lupus Anticoagulant
Mixing Studies
Plasminogen
Prekallikrein
Protein C
Protein S
Reptilase Time
Thrombin Time
Von Willebrand Factor
û نکته : در aPTT و PTعلاوه بر سه علت ذکر شده ، همولیز واضح نیز موجب عدم پذیرش نمونه خواهد بود.
چ – علل رد در سایر موارد:
× Amino Acid , Urine : در صورتی که وزن مخصوص ادرار کمتر از 010/1 باشد ، نمونه پذیرش نشود .
× ACE : استفاده از ضد انعقاد EDTA چرا که سبب مهار آنزیم می گردد.
× ADH : نمونه به صورت منجمد
× CSF Protein Electrophoresis . CSF IgG/Albumin Ratio. CSF , Glycine: آلوده شدن نمونه CSF با خون (پونکسیون تروماتیک).
× Cold Agglutinin Titer : در صورتی که لخته در 0c 37 تشکیل نشده باشد و یا قبل از جداکردن سرم آن را داخل یخچال قرار داده باشند.
× CBC : استفاده از لوله نا مناسب ، نمونه لخته شده ، نمونه همولیز، رقیق شدن خون بامایعات داخل وریدی.
× Cyrofibrinogen : استفاده از لوله نامناسب، بیشتر از دو ساعت تاخیر در انتقال نمونه به آزمیشگاه ، عدم ارسال نمونه در آب گرم .
× Cyroglobulin : عدم استفاده از لوله یا سرنگ از قبل گرم شده، بیشتر از دو ساعت تاخیر در انتقال نمونه به آزمایشگاه ، عدم ارسال نمونه در آب گرم.
× Folic Acid : نمونه هایی که بیشتر از 8 ساعت در معرض نور بوده اند، نمونه همولیز.
× Gastrin , Serum : نمونه گیری با ضد انعقاد.
× Homocysteine , Plasma : جدا نکردن پلاسما از سلول ها در عرض یک ساعت.
× HPV DNA Detection: بافت برداری های بزرگتر از 5/0 سانتی متر.
× Iron Stain , Bone Marrow : مغز استخوان به دست نیامده باشد (dry tap)یا در گستره ها هیچ پارتیکلی از مغز استخوان وجود نداشته باشد.
× Lactic Acid , Whole Blood or Plasma : نمونه ای که روی یخ دریافت نشده باشد.
× Lecithin /Sphingomyelin Ratio , Aminiotic : آلوده بودن نمونه مایع آمنیوتیک با خون .
× Leukocyte Alkaline Phosphatase : خون گرفته شده با ضد انعقادEDTA ، زمان انتقال به آزمایشگاه بیشتر از 30 دقیقه ، تعداد نوتروفیل کمتر از mm3/1000 در خون محیطی.
× Lithium, Serum : نمونه هایی که با ضد انعقاد هپارین لیتیم گرفته شده باشند و نمونه های هولیز.
× Lymphocyte Transformation test : نمونه کهنه ، نمونه فاقد لنفوسیت های زنده، نمونه هایی که در یخچال قرار داده شده یا منجمد شده اند.
× Mycpbacteria by DNA probe : ظروفی که با سطوح خارج آلوده شده باشند ، نمونه هایی که بیشتر از 12 ساعت در دمای اتاق مانده باشند چرا که سایر باکتری ها رشد می کنند .
× NBT : انتقال نمونه به آزمایشگاه بیشتر از یک ساعت طول کشیده باشد .
× Osmotic Fragility : همولیز، نمونه لخته، بیشتر از 6 ساعت از نمونه گیری گذشته باشد، استفاده از ضد انعقاد اگزالات یا سیترات .
× PH & PCO2 Blood : نمونه دارای لخته، حباب های هوا یا عدم ارسال بر روی یخ ، سوزن هایی که درب آنها محکم بسته نشده باشند.
× Platelet Aggregation : نمونه ای که از گرفتن آن بیشتر از دو ساعت گذشته باشد ، نمونه لخته ، نمونه ای که روی یخ ارسال شده باشد .
× PNH Tets by Flow Cytometry: نمونه های کهنه و یا نگهداری شده در دمای پایین چرا که می تواند موجب نتایج مثبت کاذب شود .
× Potassium , Serum or Plasma : نمونه همولیز، جدا نکرده سرم از لخته در بیمارانی که تعداد پلاکت آن ها بالاست .
Pregnancy Test , Urine× : نمونه ادراری که به طور واضح آلوده شده باشد ، وزن مخصوص پایین ادرار و پروتئینوری.
Pregnancy Test, Serum× : لیپمی واضح یا کدر بودن سرم.
× Protein Electrophoresis , Urine : پروتئین توتال به قدری کم باشد که نتوان اندازه گیری کرد یا نتوان یک الگوی الکتروفورزی قابل استفاده ارائه کرد.
× Semen Analysis : نمونه ای که بیشتر از دو ساعت مانده باشد .
TRAP× : گستره های ثابت نشده و خونی که تازه نباشد.
× Urinalysis : تاخیر در انتقال نمونه ، آلودگی نمونه با مدفوع و رشد بیش از حد باکتری.
× VDRL : نمونه پلاسما.
منابع : کتاب مجموعه ای از مستندات مدیریت کیفیت در آزمایشگاه تشخیص پزشکی
فعالیت آزمایشگاهی