اصول کلي حفاظت و پيشگيري از آلودگي کارکنان و محيط آزمایشگاه در آزمایشگاه انواع عوامل بيماريزاي بيولوژيک با منشاء خون ، مايعات بدن وغيره وجود داشته و همچنين در محيط آن خطراتي مانند مواد عفوني ، مواد راديواکتيو، مواد شيميائي ،جريان الکتريسيته ، وسايل مکانيکي، موادآتش زا ، مواد سرطان زا، پسماندهاي خطرناک وغيره موجود بوده که در صورت عدم رعايت صحيح اصول ايمني ميتواند سلامت را تهديد نمايد.بنابراين اجراي برنامه ايمني داراي کهميت ويژه اي مي باشد در طراحي فضاي آزمایشگاه ، علاوه بر وسعت کاري، بررسي و تعيين تعداد و ابعاد تجهيزات ونيز نيروي کاري مورد نياز، به اين موضوع بايد توجه نمودکه يک محيط کاري ايمن در ارتباط با محيطهاي اداري و عمومي ايجاد شود که خطر سرايت عوامل بيماريزا را به اجتماع محدود نمايد. از آنجا که آزمایشگاه ها داخل بيمارستان، دانشگکه، مرکز تحقيقاتي، مراکز بهداشتي وغيره قرار دارند، در طراحي فضکها بايد توجه گردد که به علت ورود و مراجعه بيمار، دانشجو، محقق وغيره به آزمایشگاه بايد بخشهاي اداري کاملا از بخشهاي فني آزمایشگاه مجزا بوده و افراد براي دسترسي به اين نواحي ، مجبور نباشند که از بخشهاي ديگر عبور نمايند.همچنين بايد محل پذيرش و نمونه گيري در فضائي کاملا مجزا در نظرگرفته شده و فضاي آبدارخانه نيز با فاصله مناسب از قسمتهاي فني آزمایشگاه قرار داشته باشد.
اصل مهم :
بايد کارکناني که در سيستم بهداشتي _ درماني کار مي کنند ، فرض نمايند که تمامي نمونه هاي بيماران آلوده به ويروس HIV و يا ديگر عوامل بيماريزا با منشا خوني هستند.
استعمال دخانيات :
در تمامي بخش هاي فني آزمایشگاه استعمال دخانيات (سيگار، پيپ وغيره) ممنوع مي باشد . اين مواد مي توانند عامل مهمي جهت ايجاد آتش سوزي در ارتباط با حلال هاي قابل اشتعال باشند . همچنين انتقال آنها از ميز کار به دهان مي تواند به عنوان مخزني جهت انتقال ميكروارگانيسم ها و توآسين ها عمل نمايد .
تماس دست :
بايداز تماس دست با صورت، چشم، گوش، بيني وغيره خودداري کرد.همچنين بايد از فرو بردن قلم دردهان، جويدن ناخن ونيزآدامس خودداري نمود.
خوردن غذا ، آشاميدني ها و غيره :
بايد در تمام بخش هاي فني آزمایشگاه (مکان هائي که پوشيدن روپوش الزامي است) از غذا خوردن ، آشاميدن و يا انجام ساير اعمالي که سبب تماس دست با دهان مي گردد ، اجتناب نمود .
نمونه هاي آزمایشگاه ي ( خون ، ادرار ، مدفوع ، خلط و ....) مي تواند حامل بسياري از عوامل بيماري زا باشد. اين موادکه روزانه دربخش هاي مختلف آزمایشگاه هاجابجا مي گردند و بعضي مواقع دريخچال هاي آزمایشگاه نگهداري مي شوند ، به عنوان يك منبع مهم آلودگي غذا و آشاميدني ها تلقي مي گردند .
به هيچ وجه نبايد مواد غذائي را در يخچال بخش هاي مختلف آزمایشگاه نگهداري نمود .
بايد يخچال هاي مخصوص مواد غذائي را در فضاي آبدارخانه قرار داد. تنها با اين روش مي توان مطمئن شد که مواد غذائي با نمونه هاي آزمایشگاه ي در يك يخچال نگهداري نمي شوند .
استفاده از دستكش :
بايد هميشه دستكش در اندازه هاي متفاوت و از مواد مناسب و مرغوب ، در تمام بخشهاي فني در دسترس باشد دستكش هايي از جنس لاتكس ، نيتريل و يا وينيل ، محافظت کافي را ايجاد مي نمايند. دستكش هايي که از جنس لاتكس يا وينيل نازك تهيه شده باشند ، محافظت کافي را در مقابل سوراخ شدن بوسيله وسايل تيز ، ايجاد نمي نمايند . دستكش ها بايد در اندازه هاي تا مچ ، آرنج و شانه در دسترس باشند . نبايد دستكش ها را هنگام انجام کار تعويض نمود بلكه بايد بعد از اتمام کار اين عمل را انجام داد.(مگر اينکه آسيبي درآنها ايجاد گردد ) . کارآنان آزمایشگاه بايد اقدامات حفاظتي لازم را جهت جلوگيري از آلودگي محيط و پوست در مورد دستكش هاي آلوده انجام دهند .
جهت کهداف مختلف بايد از دستكش هاي متفاوتي استفاده نمود ، شامل :
دستكش هاي لاستيكي يا چرمي که درهنگام کارهاي سنگين ، سرو کار داشتن با وسايل داغ و يا هنگام خالي کردن محفظه هاي محتوي مواد خطرناك استفاده مي شود . دستكش هاي خانگي که جهت تميز نمودن ، شستن وسايل شيشه اي و ضد عفوني آردن مورد استفاده قرار مي گيرد. دستكش هاي جراحي (لاتكس ) که در مواقع کار با خون ، مواد خطرناك وغيره استفاده مي شود. دستكش هاي پلاستيكي يكبارمصرف که در مواقع اضطراري مورد استفاده قرارمي گيرد (اين گونه دستکشها هيچگونه نقش حفاظتي را درمقابل ميکرو ارگانيسمها ايجاد نمي کنند . (دستكش ها نبايد شسته شده و مجدداً مورد استفاده قرارگيرند ، زيرا ازآيفيت و ميزان نقش حفاظتي آنها کاسته مي شود. اگر دستكش ها جهت استفاده مجدد با مواد شوينده و يا مواد ضدعفوني کننده شسته شوند، ممكن است مواد شوينده سبب افزايش نفوذ مايعات از طريق سوراخ هاي نامرئي شده و يا مواد ضدعفوني باعث خراب شدن دستكش ها گردند. حلال هاي آلي سريعاً سبب آسيب ديدن دستكش هاي لاتكس گرديده و بعضي از حلال ها،دستكش هاي وينيلي را حل مي نمايند . مي توان دستكش هايي مانند دستكش هاي لاستيكي خانگي را که استفاده عمومي داشته و ممكن است در تماس با خون بوده و يا جهت تميز کردن و آلودگي زدايي بكار بروند ، ضدعفوني و مجدداً استفاده نمود اما اگر بريدگي ، سوراخ يا بد رنگي در آنها مشکهده گرديد ، بايد دور انداخته شوند . دستكش ها را بايد بعد از پوشيدن و قبل از کار از نظر نقايص مرئي بررسي نمود . پوشيدن دو جفت دستكش هنگام اتوپسي و يا زمانيكه امكان آلودگي با خون و مايعات بدن ( مثل کار در بخش اورژانس( وجود دارد ، توصيه مي گردد.بررسي ها نشان داده که آلودگي پوست در زمان استفاده از دو دستكش کمتر از زمان استفاده از يك دستكش اتفاق افتاده است . همچنين جراحان بايد هنگام جراحي از دو دستكش استفاده کنند که در اين حالت ميزان سوراخ شدن دستكش داخلي کمتر از ميزان سوراخ شدن هنگام استفاده از يك دستكش است به هرحال هنگام استفاده از دو دستكش نيز بايد حفاظت فيزيكي کافي را در مقابل سوراخ شدن اتفاقي آنها بوسيله وسايل تيز مدنظر داشت . گرچه بيشتر کارآنان آزمایشگاه از دستكش هاي لاتكس استفاده مي کنند ولي حدود 6 تا 17% افراد ممكن است به لاتكس حساسيت داشته باشند که درماتيت هاي تماسي آلرژيك در نتيجه وجود مواد شيميائي موجود در طي مراحل توليد لاتكس يا مواد ديگر دستكش ها ديده مي شود. استفاده از دستكش هاي نخي و يا دستكش هاي بدون مواد شيميائي معمولاً از بروز درماتيت هاي آلرژيك جلوگيري مي کند.جهت جلوگيري از تماس با پروتئين هاي لاتكس بايد از دستکش هاي حاوي 3 پروتئين کم ، دستکش هاي بدون پودر و يا دستکش هاي ساخته شده از جنس نيتريل ، پلي اتيلن ويا مواد ديگر استفاده نمود.
استفاده از دستكش در موارد زير الزامي است :
هنگام نمونه گيري ، نقل و انتقال نمونه ها و انجام مراحل آزمايش و همچنين زماني که دست ها با مواد آلوده ، سطوح آلوده و يا وسايل آلوده در تماس هستند و نيز در موارد تماس با بافت ، خون ، سرم ، پلاسما ، مايع آمنيوتيك، مايع نخاع ، ترشحات واژن ، مايع مني ، مايع حاصل از شست و شوي برنش ، مايع سينوويال ، جنب ، پريتوان ، پريكارد ، شير پستان و يا ديگر مايعات بدن که ممكن است با خون آلوده شوند ، بايد از دستكش استفاده نمود . CDC بايد در موارد تماس با نواحي از بدن بيمار که به طور طبيعي استريل هستند ، از دستكش استريل طبق توصيه استفاده نمود.در مواقع تماس با مخاط و يا فعاليت هاي آزمايشگاهي، استفاده از دستكش استريل ضرورتي ندارد.همچنين در فواصل تماس با بيمارجديد بايد دستكش ها تعويض گردند .
عدم قرار دادن درپوش سرسوزن روي آن :
به هيچ وجه نبايد بوسيله دست ، سوزن هاي استفاده شده از سرنگ يکبار مصرف جدا گردد ويا درپوش سرسوزن روي آن قرار گيرد.در مواقعي که ناگزير به انجام اين کار شديد ، بايد در پوش را روي يک سطح قرار داده وبا کمک يک دست اين کار را انجام دهيد.
برداشت مايعات با پي پت : هرگز عمل برداشت مايعات با پي پت را بوسيله دهان انجام ندهيد. در اين مورد در رابطه با کهداف مختلف ، وسايل متفاوتي جهت برداشت مايعات بوسيله پي پت وجود دارد . همچنين نبايد قطرات انتهائي نمونه با فشار زياد خارج شود زيرا ممكن است باعث ايجاد قطرات بسيار ريز يا آئروسل گردد .
شست و شوي دست : مهمترين اقدام پيشگيرانه و ايمني ، شست و شوي مكرر دست مي باشد که بايد هميشه صابون (ترجيحاً صابون مايع) و مواد ضدعفوني آننده جهت تميز نمودن پوست در دسترس کارآنان قرار گيرد .
شست وشوي دستها در موارد زير الزامي است : فوراً بعد از تماس اتفاقي پوست با خون ، مايعات بدن و يا بافت ها بايد دست ها يا ديگر نواحي پوست کاملاً ضدعفوني و شسته شوند . اگر تماسي با مواد آلوده از طريق پاره شدن دستكش ها بوجود آيد ، بايد بلافاصله دستكش ها را بيرون آورد و دست ها را کاملاً شست . قبل و بعد از تماس با بيماران و يا تماس با نمونه هاي آزمايشگاهی بعد از اتمام کار و قبل از ترك آزمايشگاه بعد از در آوردن دستكش ها و يا قبل از آنكه دستكش جديدي پوشيده شود ، بايد قبل از خوردن ، آشاميدن ، سيگارآشيدن ، آرايش کردن ، تعويض لنزهاي تماسي چشمي و قبل و بعد از توالت رفتن دست ها را شست . همچنين قبل از هر گونه فعاليتي که در آن دست با مخاط چشم ها يا خراش هاي پوست در تماس کامل است، شست و شوي دست با آب جاري و صابون توصيه مي گردد. بهر حال استفاده از هر ماده شوينده استانداردي قابل قبول مي باشد . درمناطقي که دسترسي به آب امــــكان پذير نيست ، مي توان از ژل هايامايعات داراي پايه الکل استفاده نمود.مي توان دست ها را با دستمال کاغذي تميزکرده و سپس آنها را با آف هاي تميز آننده شست .نبايد از محصولات صابوني که ممكن است سلامت پوست را به خطر بيندازد ، استفاده نمود.استفاده از يك آرم دست مرطوب آننده ، ممكن است التهاب پوست را که بوسيله شست و شوي مكرر دست ايجاد شده ، کاهش دهد . بايد توجه نمود که بريدگي ها، زخم ها و جراحات پوستي (اگزما) با پانسمان غير قابل نفوذ به آب پوشانده شوند.
شست وشوي چشم : بايد مخصوصاً در بخش هايي که اسيد ، مواد سوزاننده ، مواد خورنده و يا ديگر مواد شيميايي مورد استفاده قرار مي گيرند، جايگاه و محل ثابتي را جهت شست و شوي چشم در نظر گرفت . علاوه بر واحدهاي ثابتي که اقدامات درماني فوري را فراهم مي نمايند، ممكن است از سيستم شست و شوي چشم که قابل حمل نيز ميباشد ، استفاده نمود. عملكرد اين وسايل را بايد هر هفته بررسي نمود تا از کارآرد صحيح آنها و پاشيدن آب مطمئن شويم.همچنين بايد بطور مرتب محتويات اين وسايل را از نظر خلوص شيميايي و بيولوژيكي بررسي نمود .
محافظت از چشم و صورت : بايد در مواقع کار با مواد سمي ، مواد سوزاننده ، مواد خطرناك شيميايي و بيولوژي و يا هنگامي که امكان ترشح و يا پاشيدن خون و يا مايعات بدن وجود داشته و نيز هنگام تخليه اتوآلاو و ..... از عينك هاي حفاظتي (حفاظ دار ) و يا ماسك هاي چشم و صورت استفاده نمود . استفاده از عينك هاي حفاظ دار مخصوصاً هنگام کار با مواد شيميايي خطرناك نسبت به عينك هاي حفاظتي که روي عينك هاي معمولي قرار مي گيرد ، ترجيح داده مي شود . استفاده از ماسك ها و حفاظ هايي که از جنس پلاستيك شفاف بوده ( مانند ماسك هاي جوشكاران ) و تمام صورت و گردن را مي پوشاند ، توصيه مي گردد .اين ماسکها جهت استفاده طولاني مدت مانند اتوپسي نيز مناسب بوده و به راحتي آلودگي زدايي مي گردند. لنزهاي چشم مخصوصاً لنزهاي نوع نرم مي توانند حلال ها و بخار حاصل از مواد را به خود جذب نمايند . بنابراين استفاده از آنها در اين موارد خطرناك مي باشد ، لنزهاي تماسي باعث تجمع مواد فوق در محل قرنيه شده و در عين حال مانع خروج اشك مي گردند ، در حاليكه اشك ، مواد فوق را بوسيله شست وشو از چشم خارج مي نمايد . بايد به کارآنان سفارش نمود که در اين گونه بخش ها ، لــنزهاي تماسي را بكار نبرند مگر اينكه ازعينك هاي حفاظ دار و يا ماسك هاي صورت استفاده آنند .
لباس کارکنان : معمول کارفرما پوشش مشخصي را براي کارآنان درنظرمي گيرد . اين لباس بايد تميزو مرتب بوده و ازآيفيت مناسبي برخوردار باشد.اين لباس ها که جهت محافظت از آلودگي و کثيف شدن ديگر لباسها پوشيده مي شوند، شامل گان ها ، کت هاي آزمایشگاه ي ، پيش بند ، شنل ويا لباس هاي مشابه مي باشد. هنگام کار در آزمایشگاه همه کارآنان فني بايد حداقل از يك روپوش آستين بلند که جلوي آن کاملاً بسته شود و يا يك آت آزمایشگاه ي بلند با آستين هاي بلند که سر آستين آن کاملاً بسته باشد ، استفاده نمايند . در مواقعي که مواد بسيار خطرناك و آلوده مورد استفاده قرارمي گيرند ، مي توان از پيش بندهاي پلاستيكي يكبار مصرف يا روپوش يكبار مصرف غير قابل نفوذ به مايعات نيزاستفاده نمود که حفاظت کافي را در مقابل ترشح خون و مواد شيميايي ايجاد آند. در مواقع استفاده از اين پيش بندها ، مي توان از محافظ هاي آستين دار جهت حفاظت بازو استفاده نمود. هنگام ترك محل هاي فني و مخصوصاً حضور در محل هاي عمومي ( آبدارخانه ) بايد روپوش را از تن خارج نمود. بايد در فواصل زماني مناسب روپوش ها را تعويض نمود تا از پکيزگي آنها مطمئن بشويم. اگر اين لباس ها با مواد خطرناك آلوده شوند ، بايد بلافاصله تعويض گردند. آت هاي آزمایشگاه ي آلوده ، گان ها و .... را بايد در کیسه هاي مشخص و مناسب که غير قابل نفوذ باشند ، قرارداد و سپس در حرارت مناسب و مدت زمان کافي شست تا از عدم آلودگي آنها مطمئن شويم . بايد پوشش هاي يكبار مصرف بعد از استفاده طبق مقررات دور ريخته شوند . نبايد اين گونه لباس ها را جهت شستشو از آزمایشگاه خارج نمود (عدم انتقال به منزل ويا خشک شوئي). بايد لباس هاي بيروني در قفسه هاي شخصي مخصوص در بيرون از نواحي فني آزمایشگاه قرار داده شوند . بايد توجه نمود که استفاده از روپوش آزمایشگاه ي جهت نمونه گيري و خونگيري الزامي است .در مواردي که کارکنان وظايفي را در خارج آزمايشگاه بعهده دارند ( مواقعي که با بيماران سروکار دارند ) ممكن است بر حسب مورد، نياز به پوشيدن آت ، روپوش آزمایشگاه ي وغيره داشته باشند .
برنامه بهداشت و واکسيناسيون کارکنان : بايدبرنامه واکسيناسيون، به خصوص درموردبيماري هپاتيتB ،تست پوستي درموردمايکوباکتريوم توبرکولوزيس (جهت کارکناني که با اين ارگانيسم کار مي کنند) و معاينات و آزمــــايشهاي دوره اي جهت کـــارکنان در نظر گرفته شود. همچنين خانمهاي حامله و افرادمبتلا به نقص سيستم ايمني نبايد در بخشهاي خيلي خطرناک کار کنند (به دستورالعمل واکسيناسيون وبهداشت مراجعه شود.)
کفش ها بايد راحت و داراي کف لاستيكي باشد و تمام پا را بپوشاند . هرگاه که احتمال ريختن مواد وجود دارد، بايد روکش هاي يكبار مصرفي که در مقابل نفوذ مايعات ، مقاوم مي باشند ، پوشيده شود . نبايد از کفش هاي پارچه اي استفاده نمود زيرا مواد شيميايي يامايعات عفوني و آلوده را به خود جذب مي نمايد . استفاده از کفش هائي ازجنس مواد غير قابل نفوذ به مايعات مانند چرم ويا مواد مصنوعي ، توصيه مي گردد.
مو : بايد موها در پشت سر جمع شده و روي شانه رها نشده باشند. اين عمل جهت جلوگيري از تماس آنها با مواد و سطوح آلوده و نيز پيشگيري از پرکانده آردن ارگانيسم ها در داخل محيط هاي کاري مي باشد . همچنين بايد دقت نمود که موها با وسايل در حال حرآت مانند سانتريفوژ يا ميكروتوم تماس نداشته باشد بايد دراين موارد از پوشش هاي يكبار مصرف جهت پوشاندن موها استفاده نمود.
استفاده از جواهرات و زينت آلات : نبايد از جواهرات و زينت آلات به جز حلقه ازدواج ( در مواردي که مغاير با اصول ايمني و بهداشت نباشد) استفاده نمود. چون ممكن است به وسايل گيرآرده و يا داخل مواد آلوده آويزان شوند. آرايش آردن نيز در محيط فني آزمایشگاه ممنوع مي باشد .
ريش : تمام اقدامات حفاظتي ذکر شده در مورد مو ، بايد در مورد ريش آقايان نيز در نظر گرفته شود. داشتن ريش بلند خطرناك است زيرا ممكن است در داخل وسايل درحال حرآت گير آند . در ضمن مي تواند به عنوان يك منبع مهم آلودگي باشد. در اين موارد بايد از پوشش هاي يكبار مصرف جهت پوشاندن ريش استفاده نمود. همچنين ريش بلند مي تواند بعنوان يك مشكل مهم در استفاده از دستگکه هاي کمک تنفسي مطرح شود
وسايل تيز و برنده : بايد در مواقع کار با وسايل تيز و برنده شامل سوزن ها ، اسكالپل ، شيشه هاي شكسته نهايت دقت و احتياط را بكار بست. بايد در صورت امكان تمام وسايل تيز را با استفاده از روش هاي مكانيكي ( مانند فورسپس هايي که تيغه اسكالپل را برداشته و يا وسايلي که سوزن و کاوتينر را بر مي دارد ) جابجا نمود. نبايد سوزن هاي استفاده شده، قيچي وبريده ، خم و يا شكسته شود. بايد فوراً وسايل تيز را در محفظه هاي مقاوم مخصوص ترجيحاً ظروف ايمني (Safety Box) قرار داد و آن محفظه ها را نيز قبل از اينكه بطور کامل پرشوند، مطابق بر اصول صحيح دفع نمود . (به دستورالعمل دفع صحيح مواد آلوده مراجعه شود( وسايل و دستگاه هاي کمك تنفسي : بايد وسايل کمك تنفسي مناسب در دسترس کارآنان باشد تا آنها را در مقابل تنفس مواد آلوده ، گرد و غبار مضر ، ميكروارگانيسم ها ، گازها و بخار مضر حفاظت آند ، مخصوصاً در مواردي که کنترل فني مناسبي براي جلوگيري از ورود اين مواد خطرناك انجام نشده و يا اقدامات کافي نبوده و يا اينكه نمي توان وجود اين مواد خطرناك را بوسيله حواس درك نمود . در موارد ضروري وسايل مختلفي مانند ماسك هاي گردوغبار ، ماسك هاي گاز ، .....ونيز وسايل پيشرفته اي مانند وسايل آمك تنفسي با ذخيره هواي زياد ، ممكن است مورد استفاده قرار گيرد . افرادي مي توانند از اين وسايل استفاده آنند که از نظر وضعيت جسماني قادر به تنفس بوسيله وسايل مزبور بوده و در اين زمينه آموزش هاي لازم را ديده باشند . در مواردي که مکهيت ماده خطرناك از نظر تنفسي مشخص نبوده و يا مقدار اکسيژن کمتر از19/5% باشد و يا نتوان وجود اين مواد خطرناك را بوسيله حواس درك نمود ، بايد از وسايل تنفسي مجهز به کپسول اکسيژن با فشار مثبت استفاده شودکه در اين گونه وسايل ارتباط تنفسي با فضاي بيرون قطع مي شود. بايد وسايل تنفسي مانند کیسه هاي مخصوص احياء و نيز کیسه هاي پلاستيكي يكبار مصرف مخصوص تنفس دهان به دهان در مناطقي که ممكن است نياز به احياء باشد ، نگهداري و در دسترس قرار گيرد . در موارد کاربرد روش هاي حفاظتي تنفسي ، بايد منطبق بر استانداردهاي موجود ، انتخاب وسايل ، روش استفاده تميز آردن و نگهداري ، ارزيابي کارآيي و آموزش هاي لازم در اين زمينه به صورت مكتوب در دسترس بوده و نگهداري شود .
دوش اضطراري : بايد در آزمايشگاه دوش هاي اضطراري ، در محل هاي مناسب نصب شوند ، مخصوصاً در بخش هايي از آزمايشگاه که از مواد شيميايي سوزاننده استفاده مي شود . تعداد اين دوش ها بستگي به وسعت کاري و فضاي آزمایشگاه دارد . حتي الامكان درجه حرارت آب مورد استفاده در دوش ها معتدل باشد . همچنين عملكرد دوشها و سيستم فاضلاب آنها بايد بطور متناوب بررسي شود . به علت استفاده آم از چنين فاضلاب هايي ، مي توان مقدار آمي روغن معدني در آن ريخت و طبق برنامه اي منظم آب را با فشار وارد نمود.
نکات ايمني هنگام کار با وسايل شيشه اي موارد ايمني زير را هنگام کار با وسايل شيشه اي رعايت نماييد: ظروف شيشه اي شكسته يا ترك خورده را دور بريزيد. هرگزدرظروف شيشه اي را با قدرت و فشار باز نكنيد ، درهايي که چسبيده يا فرو رفته اند ، بايد بريده شوند. بايد قبل از شستشو ، وسايل شيشه اي آلوده را ضدعفوني نمود. بايد قطعات شكسته و يا دور ريختني را در يك محفظه مخصوص و مقاوم قرار داد . ظروف شيشه اي داغ را بايد با دستكش هاي مقاوم به حرارت جابجا نمود. وسايل شيشه اي شكسته شده را فقط با روش هاي مكانيكي جابجا نمائيد. حتي الامكان از ملزومات آزمایشگاه ي يكبار مصرف استفاده نمائيد .
رعايت موارد ايمني در هنگام کار با سانتريفوژ : آئروسل ها : بايد حتي الامكان سانتريفوژ در هنگام کار، حداقل ميزان آئروسل را ايجاد آند . استفاده از سانتريفوژ : هنگام روشن آردن سانتريفوژ مطمئن باشيد که در آن کاملاً بسته شده باشد. آلودگي : از سانتريفوژ نمودن لوله هاي حاوي نمونه خون ، ادرار ، خلط .... و يا مايعات قابل اشتعال که درپوش نداشته باشد، خودداري نمائيد.در هنگام سانتريفوژ يك سيستم خلاء ايجاد مي شود که باعث تبخير مايعات مي گرددکه مي تواند منجربه ايجاد ذرات آئروسل از مواد آلوده شده و ياسبب انفجار مايعات قابل اشتعال گردد . عوامل عفوني : همه آشت ها و يا نمونه هايي که در آنها احتمال ايجاد آئروسل هاي عفوني وجود دارد ، بايد در لوله هاي مخصوص سانتريفوژ که کاملاً دربسته باشد و در محفظه هايي با در کاملاً محكم سانتريفوژ گردد . تميز آردن : بايد سانتريفوژ بطور مرتب با محلول هيپوآلريت سديم با رقت1/10 و يا مواد مناسب ديگر ضدعفوني شود . طراز نمودن :هنگامي که باسانتريفوژکارمي آنيد بايد مطمئن شويدکه سيستم تعادلي آن درست باشد .روتورهاي متعادل نشده در چرخش ايجاد ارتعاش مي آنند . در صورت شکستگي و يا مشکوک شدن به شکستن لوله در سانتريفوژ، بايد موتور خاموش شده وبه مدت 30 دقيقه صبر نمائيد. اگر بعد از خاموش شدن سانتريفوژ متوجه شکستگي لوله شديد ، بايد بلافاصله درآن را بسته و به مدت 30 دقيقه 8 صبر نموده وسپس اقدام به تميز نمودن و ضدعفوني کردن محل نماييد.( مطابق دستورالعمل چگونگي حفاظت در مواقع شکستن ظروف حاوي مواد آلوده و يا ريختن مواد آلوده.
کرایوستات(cryostat) و میکروتوم(microtom): وسايل فوق جزء وسايل خطرناك مي باشند که داراي تيغه برنده اي هستند که ممكن است باعث بريدگي پوست گردد .تفاوت اصلي اين دو وسيله آن است که در ميكروتوم ، بافت هايي مورد برش قرار مي گيرند که در پارافين غوطه ور شده و عموماً آلوده آننده نيستند ، اما کرايوستات يك وسيله بسيار خطرناك است چون بافت مورد استفاده منجمد بوده و ثابت نمي گردد و مي تواند محتوي عوامل آلوده باشد که بايد توصيه هاي ايمني زير را در مواقع کار با آنها به کار بست .
دو نوع حادثه قابل پيشگيري شامل : 1- عفونت و 2- صدمات مكانيكي ممكن است مشاهده گردد .
کنترل عفونت : گيره نگه دارنده بلوك و برس بايد جهت آلودگي زدايي در محلول ضد عفوني آننده مناسب قرارداده شود. بايد بعد از اتمام کار با کرايوستات ، دستگاه به دفعات با الكل 70% ضدعفوني گردد . بايد حداقل هفته اي يكبار يخ دستگاه آب گردد و اگر انتظار مي رود که بافت با باکتري مايكو باکتريوم آلوده باشد بلافاصله دستگاه با يك ماده موثر بر عليه عامل توبرکولوز ضدعفوني گردد (مطابق دستورالعمل ضدعفوني نمودن) .بايد اقدامات حفاظتي شديدي در مواقعي که با عامل Creutzfeld-Jakobسر و کار داريم ، بكار گرفته شود .استفاده از هيدروآسيد سديم ( سود سوزآور) جهت آلودگي زدايي توصيه مي شود .(مطابق دستورالعمل ضدعفوني نمودن). بايد از دستكش و ساير وسايل حفاظتي مناسب استفاده نمود . بايد هنگام برش ، دريچه دستگاه بسته باشد . بايد مدارك مربوط به روش هاي آلودگي زدايي موجود بوده و سوابق مربوط به آن نگهداري شود . صدمات مکانيکي : وسايل فوق به علت استفاده از تيغه خطرناك مي باشند ، لذا بايد توصيه هاي زير را هنگام کار با تيغه بكار بست : هرگز تيغه را بدون محافظ رها نكنيد . تيغه هاي يكبار مصرف را در محفظه مقاوم مخصوص وسايل برنده قرار دهيد. ا گر بدون برداشتن تيغه ، نمونه ها را تعويض مي نمائيد ، تيغه را با محافظ انگشتان بپوشانيد. در اين هنگام دسته آن بايد قفل شده باشد . سطوح : سقف ، ديوار ، آف و سطوح ميزهاي آزمايشگاه بايد غيرقابل نفوذ بوده و بايد سطوح ميزها را فوراً بعد از آلودگي با نمونه يا بعد از اتمام کار روزانه با مواد ضدعفوني آننده مانند هيپوکلريت سديم با رقت 5 گرم در ليتر يا0/5 گرم درصد و يا هرگونه محلول سفيد کننده خانگي که به نسبت 1/10 رقيق شده باشد (به شرط اينکه داراي کلر فعال 5% باشند) ، ضدعفوني نمود . نگهداري مواد خطرناك : بايد معرف ها ، مواد شيميائي (اسيدها ، بازها و ...) و يا رنگ هاي داراي خواص سمي را در قفسه يا محفظه هاي عايق از نظر خارج شدن بخار قرار داد .چيدمان محلولهاي فوق نبايد بر اساس حروف الفبا انجام گيرد.بايد مايعات خطرناك مانند اسيدها يا قلياها در قفسه هايي با ارتفاع زير سطح چشمي ذخيره شوند .ذخيره سازي محفظه هاي بزرگ بايد نزديك زمين باشد . (نگهداري مواد خطرناک بايد مطابق با اطلاعات موجود دربرگه شناسائي ايمني مواد شيميائي يا Material Safety Data Sheet =MSDS باشد (
ضدعفوني کردن وسايل آزمايشگاهي : يخچال ها ، فريزرها ، بن ماري ، سانتريفوژ و .... بايد بطور مرتب تميز شده و نيز بطور متناوب منطبق بر برنامه زمانبندي که بوسيله مسئول آزمايشگاه تعيين مي گردد ، ضدعفوني گردند. مخصوصاً در مواردي که آلودگي مهمي به وجود آيد بايد فوراً اين عمل انجام شود . در هنگام تميز کردن آزمايشگاه و وسايل بايد دستكش ، گان و لباس هاي حفاظتي مناسب پوشيده شود . نکته مهم : وسايل و تجهيزات بايد قبل از انتقال به بيرون از مرکزجهت تعمير و يا تعمير در داخل مرکز با مواد ضدعفوني کننده مناسب، ضدعفوني گردند.
روش هاي جدا سازي بيماران : هنگامي که با بيماران تماس داريد ، بايد کارکنان آزمايشگاه با مشورت کميته کنترل عفونت ، روش هاي جداسازي بيماران را که بوسيله بيمارستان تعيين شده ، مورد توجه قرار داده و رعايت موارد ايمني را بنمايند .
مشخص نمودن وسايل و نواحي تميز و آلوده : همه تلفن ها ، دستگيره در ، صفـــحه آليد ويدئو ، صفحه آليد کامپيوتر و ديــــگر وسايلي که در تماس با دست هستند ، ممكن است آلوده باشند. در اين موارد ممكن است لازم باشد که برچسب هشداردهنده بر روي آنها نصب شود و بايد تمام روش هاي لازم جهت جلوگيري از آلودگي وسايل فوق مورد استفاده قرار گيرد . اشخاصي که در اين مناطق با دست هاي بدون دستكش و با اين وسايل در تماس مي باشند بايد دستكش بپوشند و يا دستهايشان را بعد از تماس با اين وسايل بشويند . حتي الامكان بايد از تماس دست با صورت مخصوصاً هنگامي که از تلفن و وسايل مشابه ديگر ، استفاده مي گردد خودداري نمود . بايد کارآنان نواحي فني قبل از تماس با وسايل فوق دستكش ها را بيرون بياورند. همچنين مي توان از پوشش هاي پلاستيكي جهت صفحه کليد کامپيوتر ، تلفن ها وغيره، در مواقع آلودگي هاي مهم استفاده نمود .
راه هاي خروج : بهيچ وجه نبايد خروجي ها و راهروها مسدود باشند. نبايد زباله ها ، وسايل ذخيره ، لوازم يا مبلمان غير قابل استفاده را در راه هاي خروجي و راهروها قرار داد. نبايد درهاي خروجي نيز مسدود يا قفل شده باشند . بايد وسايل آتش نشاني،پتوها، دوش هاي اضطراري وغيره در معرض ديد ودر دسترس باشد .راه هاي منتهي به ساختمان نيز بايد باز باشد.
ورود کودکان : بهيچ وجه نبايد کودکان و افراد زير 16 سال سن به محل هاي فني آزمايشگاه وارد شوند. کمکهاي اوليه : بايد جعبه کمك هاي اوليه ونيز مکاني جهت ارائه کمکهاي اوليه در آزمايشگاه وجود داشته باشد.
وسايل شخصي کارکنان : نبايد وسايل شخصي مانند کيف پول ، کت ، پوتين يا چكمه ، ليوان چاي و قهوه ، زيرپيراهني ، غذاهاي بسته بندي نشده و يا داروها را در قسمت هاي فني آزمايشگاه قرار داد .
دفع زباله : از تجمع زباله جلوگيري نموده و بايد حداقل يكبار در روز دفع شوند.
کنترل ورود حيوانات : بوسيله نصب توري و سمپاشي نمودن وغيره، ورود حشرات ، جوندگان و ... را در محيط آزمايشگاه کنترل نمائيد. همچنين حيوانات خانگي نبايد به محل هاي فني آزمايشگاه وارد شوند.
استفاده از وسايل تزئيني در محيط آزمايشگاه : استفاده از وسايل مربوط به جشن ها بايد با روش هاي سازمان يافته اي انجام شود. نبايد در اين رابطه ازوسايل تزئيني الكتريكي ، شمع هاي مومي و وسايل ديگري که احتمال بروز آتش سوزي را به دنبال دارد ، استفاده نمود .
References :
1. Laboratory Biosafety Manual. 2005. Pub: WHO (World Health Organization ) Third
Edition
2. Clinical Laboratory Safety. September 1996. Pub : National committee
for clinical laboratory Standards (NCCLS).Approved Guideline GP17-A
vol: 16 No: 6 . ISBN 1-56238-300-0 . Pages: 3-9
3. Protection of laboratory workers from occupationally acquired infection
2001.Pub: NCCLS. Approved Guideline .Second Edition. M29-A2. Vol.21 No.23 ISBN 1-
56238-453-8 . Pages: 16-21
4. Safety in health care laboratories.1997.Pub: World Health Organization
(Geneva ) .WHO . Pages: 11-13
5. WHO Laboratory Manual for the Examination of human Semen and Sperm -Cervical
mucus interaction .1999.Fourth Edition. pub: World Health Organization (WHO)
6- Medical Laboratories–Requirements for Safety .2003. International Standard ISO 15190 .
First Edition.
فعالیت آزمایشگاهی